Bernanke: Yine ortaya karışık
Merkez bankacılar zor bir dönemden geçiyor. Genellikle maliye politikasının sıkı gittiği koşullarda canlandırma görevini üstlendikleri için parasal genişlemeyi abartılı boyutlara taşımak, faizleri iyice öldürmek zorunda kalıyorlar.
Parasal genişlemeyi abartarak yürüten Merkez Bankalarının canlandırma babında ne kadar başarılı oldukları ayrı bir tartışma konusu. Bu şimdilik geri planda tutulan bir soru. Bu sıralarda kafaları meşgul eden esas soru "ne olacak bu parasal gevşemenin sonu" meselesi. Yani Merkez Bankalarının parasal genişlemeden ne zaman vazgeçecekleri merak ediliyor.
Ama parasal gevşemenin ne zaman tersine döneceği, bunun nasıl bir üslupla ve hangi yöntemle yapılacağı finans piyasası oyuncuları için hayati öneme sahip. Zira parasal genişleme tersine dönünce faiz oranları, mali varlık fiyatları, döviz kurları, açık pozisyonlar, borç yükleri vb etkilenecek. Yani adeta finansal oyun yeniden kurulacak.
Bunun için parasal sıkıştırmanın fiilen başlatılması da şart değil. Bunun yöntemine ve zamanlamasına ilişkin net bir işaret bile bu sürecin başlamasına yetecek.
* * *
Aslında parasal gevşeme iki ucu da keskin bıçak gibi bir şey. Bir ucu ekonominin büyümesi ile ilgili. Öteki ucunda ise mal, hizmet ve mali varlık fiyatları var.
Büyümenin teklediği dönemlerde, hele de kriz olarak tanımlanan küçülme durumunda, parayı gevşetmek önce bu gidişatı durdurmak sonra da tersine çevirip ekonomiyi canlandırmak için kullanılabilecek etkin bir araç.
Parasal genişlemenin öteki ucu da burada mesele haline geliyor. Para miktarını genişletmenin enflasyona, varlık fiyatlarında balonlaşma olmasına, döviz kurlarının gereken değerlerinden sapmasına neden olma gibi sonuçları var. Isınma tabir ettiğimiz bu gelişmelerin hepsi makro ekonomik açıdan yeni krizlere yol hazırlayan dinamikler.
Merkez Bankaları iki ucu da kesen parasal gevşeme bıçağını ekonomide her hangi bir olumsuzluğa meydan vermeden kullanmak durumundalar. Bunun için de ellerini ekonomiden çek(e)miyorlar. Özellikle günümüzde ekonomilerin kaderi adeta Merkez Bankası Başkanlarının iki dudağı arasında asılı duruyor. Bunların ne yaptıklarını bir yana bırakın ne dedikleri, kaşlarını gözlerini ne yana oynattıkları dahi bir politika sinyali olarak algılanıyor.
* * *
Bu açıdan en zor durumda olan da ABD Merkez Bankası (FED) Başkanı Bernanke. FED Başkanının iki zorluğu var. Bunlardan birincisi Bernanke'nin dünyanın parasal genişleme şampiyonu olması. FED Amerikan ekonomisini canlandırmak ve/veya canlı tutmak için, hiç gözünü kırmadan, boyutu trilyon dolarlarla ifade edilen parasal genişleme yarattı. Bu politika ısrarla sürdürülüyor. Parasal genişleme boyutu büyütülerek sürdürülünce bir yandan fiyatlarda sorun yaratma (enflasyon, fiyat balonları vb) olasılığı artıyor bir yandan da genişlemenin tersine döndüğü noktada ortaya çıkabilecek sorunların boyu büyüyor. Zor bir durum anlayacağınız.
FED'in uyguladığı politikadan ve bunda meydana gelebilecek olası dönüşlerden sadece ABD piyasaları değil küresel aktörlerin tümü etkileniyor. Yani herkes ABD'nin ne yöne döneceğine göre kendisine yön vermeye çalışıyor. Bu nedenle de ABD Merkez Bankası Başkanının ne yaptığına bakılıyor, ne dediğinden sonuçlar çıkartılmaya çalışılıyor. Bernanke'nin ikinci zorluğu da buradan kaynaklanıyor. Bir hata yapıldığına affedersin denileceklerin sayısı çok fazla. Bu da zor bir durum.
Durum bu olunca Bernanke her konuşmasında net bir mesaj vermek, politikasının yönünü net olarak ifade etmek zorunda. Özellikle politikayı tersine çevirme noktasının yaklaştığına dair bir beklenti oluşup, piyasalarda asabiyet arttığında netlik gereği artıyor. Ama net olabilme imkanı da azalıyor. O zaman Merkez Bankası Başkanları "ortaya karışık" bir şeyler söyleyerek durumu idare etmek durumunda kalıyorlar. Bir süredir Bernanke de bunu yapıyor. Önceki gün yaptığı da bundan farklı değil. Dikkatli bakın, söyledikleri tam anlamıyla "ortaya karışık". "Üç vakte kadar" parasal genişlemeyi yavaşlatacağız demenin ötesinde bir şey yok. Vaktin ne olduğuna siz karar verip, üçle çarpacaksınız. Karışık değil mi?