Gelişmekte olan et üretimi

Ezgican Serim - Beslenme bilimleri uzmanı

Ramazan ayı yaklaşırken gıdada üretim, tüketim ve fiyatların ulaşılabilirliği tekrar tartışma konusu oldu. Özellikle son günlerde gündemden düşmeyen hayvansal gıdaların yeterli olup olmadığı soruları kafaları karıştırmaya devam ediyor. Türkiye’ de hayvansal gıda üretimi ve tüketimi nedir? Dünya genelinde ve AB’ye kıyasla neredeyiz? Sağlıklı yaşamda hayvansal gıdaların önemi ve miktarı nedir? Birçok soruya net ve objektif cevap arıyoruz. Öncelikle hayvansal gıdanın kısaca önemini anlayalım; karbonhidrat ve yağlar bizim enerji kaynaklarımızken hayvansal ürünler yani protein yeni dokuların yapımı ve eskimiş hücrelerin onarımı için tüketilmesi önemli besin kaynağıdır. Sağlıklı yetişkin bir insanın günde ortalama 70 gram kırmızı et tüketmesi dengeli ve sağlıklı beslenmesi için gereklidir. Bu miktar bize yılda ortalama kişi başı 25 kg et tüketilmesi gerekliliğini gösterir.

Türkiye’de yıllık et üretim miktarı nedir?

Türkiye’de yılda 1 milyon 173 bin ton kırmızı et üretiliyor. Bu miktarın 1 milyon 60 bin tonu sığır, 113 bin 500 tonunu küçükbaş hayvanlar oluşturuyorken kalan kısmında ise manda yer alıyor. Türkiye’ de yıllık 9 milyon 750 bin hayvanın kesiminden 1 milyon 173 bin ton et edilmektedir. Dünya genelinde domuz hariç yıllık kırmızı et üretimi 83 milyon ton, bu üretimin içinde Avrupa Birliği ülkelerinde yıllık domuz hariç kırmızı et üretim miktarı 9 milyon ton iken Türkiye 1 milyon 173 bin ton kırmızı et üretmektedir.

Ne kadar kırmızı et yiyoruz?

Ülkemizde yıllık kişi başı kırmızı et tüketim miktarı 15 kilogram, başlangıçta belirtiğim dengeli ve sağlıklı beslenebilmemiz gerekli olan miktarsa ortalama 25 kilo gramdır. Gerekli et tüketim miktarının 10 kg gerisinde olduğumuz gözleniyor. Türkiye’de kişi başına 15 kg et tüketilirken ABD’de domuz eti hariç kırmızı et tüketimi 36 kg, Avrupa Birliği ülkelerinde ise domuz eti hariç 18 kilo gramdır. Dünya genelinde ise bu sayı 11 kilo gram. Sayısal verilere bakıldığında gelişmekte olan ülkelerden birisi olduğumuz görülmektedir.

Kırmızı et üretimini artırmak için neler yapılabilir?

Türkiye’de yeterli hayvanımız bulunmamasından kaynaklanan dış alım miktarı artan nüfusumuzla birlikte artmaya devam edecek bu durumun önüne geçmek için dışarıdan farklı çevre ve koşullara uyum sağlamış hayvan ithal edip besi almak yerine, genç sığır besisine özendirerek, yerli ırkla kombine ırkların melezlenmesiyle besi hayvan sağlanmalıdır.

- Yeterli bilgi ve tecrübeye sahip kişilerce kurumların oluşturulması ile yetiştiriciye doğru örgütlenme ve eğitimin verilmesiyle pek çok zararın önüne geçilebilir.

- Yetiştiricinin uygun fiyatlı ve kaliteli kesif yem temin edebilmesi ve yem kaynaklarının korunması ve geliştirilmesi için plan ve projeler geliştirilebilir.

- Hayvancılıkla uğraşan küçük ve orta ölçekli işletme ve personelin teşvik edilmesi, sosyal güvenceye alınmasıyla hayvancılıkta devamlılık sağlanabilir.

- Piyasa koşullarındaki dalgalanmalar hesaba katılarak hayvancılığı oluşabilecek kayıplardan korumaya yönelik politikalar geliştirilmesi önem arz etmektedir.

- Kent dışı hayatta da refah artırılarak köyden kente göçün önlenmesi ile kentte ve kırsalda verimli, istikrarlı ve refah yaşanması sağlana bilinir.

- Avrupa ve diğer gelişmiş ülke örneklerini göz önünde bulundurarak kapalı sistem hayvancılığını azaltarak mera hayvancılığı geliştirip açık sistem hayvancılığı desteklenebilir.

- Devlet destekli büyükbaş hayvan sigorta primleri yardımına hak kazanmak için şartlar sadeleştirilmeli ve bürokrasi minimize edilmesi ile daha geniş bir kitlenin faydalanmasının yolunun açılması sağlanabilir.

- Küçükbaş, büyükbaş hayvancılık yapmak isteyen genç çiftçilerimize verilen kredi faizlerinin devlet tarafından karşılanması, genç çiftçilere hayvancılık hibesi şart, koşul ve yardımlarının artırılması gerekmektedir.

Netice itibari ile devlet tarım ve hayvancılıkta kendine yeten bir Türkiye yaratmak için çaba sarf etmektedir fakat hayvan nüfusunda yeterli artış sağlanmıyor demek ki teşvikler ve teşviklere ulaşım da sorun var. Hayvan hibesi 300 baş hayvana tamamlamak üzerine kurulu kısıtlı bir miktar her hayvancıya hayvan sayısından bağımsız 300 baş hayvan hibe edilebilir. Amaç hibe etmekse korumacı olmak yerine hibe için daha fazla hibe şarttır.

Çözüm ne olabilir; meracılar ve yerli yem yatırımcıları için gerekli kanun düzenlemeleri yapılarak bu yatırım tutarları bankaların finanse edebileceği şartlara haiz hale getirilmelidir. Arazi tahsisleri daha da kolaylaştırılarak yatırımların en az %30’u devlet tarafından yatırımcıya geri ödemeli ve 10 milyon dolar üzerindeki yatırımlara 15, 50 milyon dolar üzeri yatırımlara 30 yıl vergi muafiyeti verilmelidir. Devlet bu işe özel sektör ve kamu ortaklığı (PPP) mantığıyla yaklaşmalıdır.