Hem TL, hem döviz mevduatında faizin yönü yukarı

Mevduat faizindeki artış giderek belirgin bir hal alıyor. Faizlerin düzeyine ilişkin veriler haftalık ya da aylık açıklanıyor. Haftalık ortalamayı gösteren veriler, tüm bankacılık sisteminin ortalamasına ilişkin. Aylık ortalamayı gösteren verilerde ise bankaların hangi para cinsinde hangi vadeye fiilen en yüksek faizi verdiklerini görebiliyoruz. Verilerin kaynağı Merkez Bankası ve bu veriler bize neler mi söylüyor; aktarmaya çalışalım.

Kamu bankaları faiz artırıyor

Kamu bankalarının fiilen uyguladığı en yüksek faiz mart ayında şubata göre TL hesaplarda tüm vadelerde artış gösterdi. Yani kamunun faiz oranları sarıya döndü. Şubatta ise tam tersi söz konusuydu ve kamu bankaları mevduat faizini tüm vadelerde aşağı çekmişti.

Kamu bankaları dolar cinsi hesaplarda vadelere göre hem artış yaptılar, hem düşüş var, değişmeyen oranlar da söz konusu. Euro cinsi hesaplarda ise yalnızca üç aya kadar vadeli olanın faizi sabit kaldı, diğer tüm vadelerde faiz artışına gidildi. Merkez Bankası mevduata fiilen uygulanan en yüksek faize ilişkin verileri “kamu bankaları” ve “kamu bankalarının da içinde olduğu tüm bankacılık sistemi” bazında açıklıyor. Dolayısıyla tüm bankaların uyguladığı faizle kamu bankalarının faizi eşit olduğunda bu durumun kamu bankalarından mı kaynaklandığını, yoksa aynı oranı hem bir ya da birkaç kamu bankası, hem diğer bankalardan biri ya da birkaçının mı uyguladığını bilemiyoruz. O yüzden Merkez Bankası’ndan bu veri setine “kamu bankaları dışında kalan bankalar” (örneğin diğer bankalar ya da başka ne ad verilirse) şeklinde bir ek yapmasını bekliyoruz.

Bu açıklamayı yaptıktan sonra bir detayın altını çizelim. Dolar ve euro cinsi hesaplarda bazı vadelerde kamu bankaları ile tüm bankacılık sisteminin uyguladığı faiz eşit seyrediyor. Bir kez daha vurgulayalım, bu oranlar, fiilen uygulanan en yüksek oranlar. İki bankanın aynı oranda buluşması bile zor. Dolayısıyla dolarda üç ve altı aya ve bir yıla kadar vadeli mevduata; euroda altı aya ve bir yıla kadar ve bir yıldan uzun vadeli mevduata aynı faizin veriliyor olması çok muhtemeldir ki bir kamu bankasının faizinden kaynaklanıyor.

Hem zaten dolarda üç ve altı aya ve bir yıla kadar vadeli mevduatta şubat ayında da kamu bankaları ile tüm bankaların uyguladığı faiz eşitti. Çok açık ki, bu vadelerde tavan faiz uygulayan büyük olasılıkla bir kamu bankası ya da kamu bankaları.

İşte Merkez Bankası “kamu ve diğer bankalar” şeklinde bir ayrım yaparsa biz de faizi hangi banka gruplarının yukarı çektiğini daha somut ve tartışmaya yer bırakmayacak şekilde görebileceğiz.

Yüksek faizi hangi banka veriyor?

Fiilen uygulanan en yüksek faiz, bir bankanın bir tek müşterisine uyguladığın en yüksek faizi gösteriyor olabilir.

Banka ister mevduatın büyüklüğüne dayandırsın, ister o müşteriyle olan ilişkisine, bir hesap için örneğin bir aya kadar vadeli TL mevduat için mart ayında yüzde 15.28 faiz vermiş.

Bu oranın ne miktarda mevduata uygulandığını, bir tek hesaba mı, birden fazla hesaba mı uygulandığını bilmiyoruz. Bunu hangi bankanın uyguladığını da bilmiyoruz tabii ki.

O yüzden okurlarımız bize “Bu faizi hangi banka veriyor” diye lütfen sormasınlar.

Ama oranlardan yola çıkarak edebildikleri ölçüde pazarlık etsinler. Bakın Türkiye’de kamu statüsünde sayılan üç banka var ve bunlardan biri ya da hepsi mart ayı ortalamasında bir aya kadar vadeli mevduata yüzde 15.10 faiz vermiş.

Şimdi geçelim tablomuzun yan sütununda yer alan ortalama faize...

Ortalama faiz artıyor ama düşük

Kamu için bir aya kadar vadeli mevduatta yüzde 15.10’luk faizden söz ettik. Yan tarafta tüm bankacılık sisteminin ortalaması olarak mart ayında bir aya kadar vadeli mevduata yüzde 11.55 faiz verilmiş. Daha yüksek oranlar olduğuna göre, demek ki yüzde 11.55’in oluşması için bu düzeyin altında faiz de verilmiş.

Biz size “Şu banka şu faizi veriyor, koşulları da şu” diyemeyiz. Ama işte ortalama faizi de aktarıyoruz, en yüksek faizi de. Ama bir banka “Türkiye’de o düzeyde faiz uygulanmıyor” derse, gerçeği bilerek konuşursunuz. Bu verilerin kaynağının Merkez Bankası olduğunu da bir kez daha belirtelim.

Tüm bankacılık sisteminin uyguladığı ve mevduat tutarıyla ağırlıklandırılmış ortalama faizde en son veri 27 Nisan haftasına ait ancak biz bu veriyi aylık ortalama baza getirerek izlemeyi daha uygun buluyoruz. İşte bu faiz nisanda mart ayına göre tüm para cinslerinde artış göstermiş.

Tabloda görüyoruz, TL’deki ortalama faiz yüzde 13’e gidiyor. Bu enflasyon ortamında, enflasyonun gelecek dönemde düşeceği beklentisinin de zayıfladığı bir dönemde bu faiz hiç de şaşırtıcı değil.