İktisat, iktisatçı ve politik iktisat
İki yılı aşkındır yaşadığımız kriz olgusu hepimizi bıktırdı. Tam geçti, bitti derken; Yunanistan krizi... Krizden öte tam bir kargaşa. Yunan halkı, IMF ve AB'nin masa başında aldıkları Neo-Klasik İktisat'ın ezberlenmiş önlemlerini kabul etmedi. Hatta isyan etti. Bu gelişmeler sıradan insanlara yeni sorular sordurdu:
- İktisat kimden yana?
- İktisat ve iktisatçı ne yapar?
- Piyasa mekanizması üzerine kurulu iktisat yapan iktisatçılar krizi neden öngöremedi ve çözemiyor?
Bu soruları duyduğumda genç ve zeki bir iktisat doktora öğrencisinin söylediği cümle geldi aklıma: "Hocam Friedman'dan önceki iktisatçıları okumaya gerek yok. Onlar normatif politik iktisat yapıyorlardı." Bunun böyle olmadığını anlatmaya çalışmıştık. Anlamamıştı. Sanırım bu kriz ona kimin normatif iktisat yaptığını öğretmiştir. Çünkü Neo-Klasik İktisat (bu sıradan iktisatla ilgilenenlerin önüne enflasyon hedeflemesi, fayda-maliyet analizi, fiyat mekanizması gibi kavramlarla sunulur) imana dayanır ve politik iktisadı yansır. Ki kendilerine dayanak aldıkları birçok kabulün temelinde politik iktisat vardır. Bunlara en güzel cevabı 1867'de Klasik İktisat'ın önemli isimlerinden John Stuart Mill veriyor:
"Bir bilimin başlangıcını biçimlendirmek için dikkatlice gözden geçirilmiş ve sistematize edilmiş bir gerçekler koleksiyonunu içeren politikanın ve sosyal yaşam açıkça itiraf edilmelidir. Bunların en önemlisi insan topluluklarının servet ve maddi zenginliğinin kaynaklarını ve koşullarını çalışan politik ekonomidir.
Mantığı aşağılayan insanlar sizi politik ekonomiye karşı uyaracaklar. Size onun duygusuz olacağını söyleyecekler. Politik ekonomi hoş olmayan gerçekleri ortaya koyar. Bana göre, bildiğim en duygusuz şey yerçekimi yasasıdır. Bu yasa, eğer bir an için bile geçersiz olsa, hiç vicdanı sızlamadan en sevimli ve en iyi insanın boynunu kırar. Rüzgarlar ve dalgalarda çok duygusuzdurlar. Denize giden birine rüzgarları ve dalgaları yadsımasını tavsiye eder misiniz? Size tavsiyem Politik Ekonomi'nin büyük yazarlarını çalışmanız, onlarda doğru bulduğunuz şeylere sıkıca sarılmanız ve eğer zaten duygusuz ve bencil değilseniz, onlara bağlı kalmanızdır. Politik Ekonomi sizi duygusuz yapmayacaktır." (Kaynak: G. Mankiw, 2009, Makroekonomi, Efil Yayınevi, Sayfa:IX).
Kriz neden oldu ve neden bu kadar "büyük" iktisatçı krizi çözemiyor? J. S. Mill yanıtı veriyor. Politik iktisada geri dönüp bir bakalım. A. Smith, D. Ricardo, K. Marks ve J. Maynard Keynes'i yeniden okuyalım. Belki bir ışık buluruz.
Temele inmeden bina neden su alıyor bilemezsin. Bunu yapmak zordur, fakat başka türlüde kalıcı çözüm üretemezsiniz.