Kıdem tazminatında yeni sistem
Kıdem tazminatı, esasen iş sözleşmesinin önemli bir unsuru olan sadakat borcunun işçiye sağladığı bir menfaat olarak kabul edilmektedir.
Kıdem tazminatı, 1475 sayılı Kanun’da gösterilen fesih hallerinde en az bir yıllık çalışması olan işçiye veya işçinin vefat etmesi halinde de bu işçinin hak sahiplerine işveren tarafından ödenmesi gereken paradır. Kıdem tazminatının işverenin mali sorumluluğu altında bir fondan karşılanması düşüncesi ilk kez olarak, 1954 yılında toplanan 2. Çalışma Meclisi’nde gündeme gelmiştir. Yani, Kıdem Tazminatı Fonu yaklaşık 65 yıldır tartışılmaktadır.
Yeni Ekonomi Programı’nda (YEP), BES ile entegre olacak olan Kıdem Tazminatı Fonu’nda toplanacağının yazılmasıyla birlikte konu yeniden gündeme geldi.
Ülkemizde, çalışma hayatının en netameli, en hassas ve tartışmalı konularından birisi de kıdem tazminatıdır.
Öncelikle konunun paydaşları olan işçi ve işveren tarafı ile uzlaşılarak bir düzenleme yapılmasının düşünüldüğünü belirtmeliyim.
Kıdem tazminatında bireysel hesap şeklinde bir düzenleme ile oluşturulacak Kıdem Tazminatı Fonu’nun Bireysel Emeklilik Sistemi ile entegrasyonu sağlanacak. İşverenlerden yapılacak kıdem tazminatı kesintileri BES ile entegre olacak olan Kıdem Tazminatı Fonu’nda toplanacak.
Önümüzdeki aylarda kıdem tazminatı reformunun TBMM gündeme gelmesi ve 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren de fonda kesintilerin yapılmaya başlanmasını bekliyorum.
Hem işçi ve hem de işveren tarafı kıdem tazminatı konusunda çok hassas. Kıdem Tazminatı Fonu konusunda işçi ve işveren sendikalarının ortak bir zeminde buluşması çok zor.
Türk-İş, Hak-İş ve DİSK gibi emek tarafını ağırlıklı şekilde temsil eden işçi sendikaları işçilerin haklarının korunmasını ve hak kaybı olmamasını talep ederken işveren tarafı ise kıdem yükünün ve maliyetinin düşürülmesini istiyor.
Türk-İş Kıdem Tazminatı Fonu’na karşı olup mevcut sistemin devam ettirilmesi ve kıdem tazminatı almayan işçiler için ilave düzenleme talep ederken, Hak-İş ise kıdem tazminatına erişim sağlanarak, kıdem tazminatını zamanında almak ve kıdem tazminatını hak etme konularının iyileştirilmesini istiyor. DİSK ise Kıdem Tazminatı Fonu’na karşı çıkmaktadır.
İşveren tarafı ise kıdem tazminatı üzerindeki maliyetlerin düşürülmesini talep etmektedir.
***************
Kıdem tazminatında eski haklar ne olacak?
Kıdem tazminatında bireysel hesap şeklinde bir düzenleme ile oluşturulacak Kıdem Tazminatı Fonu’nun getirilmesinden eski haklar etkilenmeyecek, işçinin eski haklan kaybolmayacak, eski haklar yine eski koşullar sağlandığında ödenebilecek. Bu düzenlemenin yürürlük tarihinden önce iş sözleşmesi ile çalışanların kıdem tazminatlarına ilişkin hususlarda 1475 sayılı iş Kanunu'nun 14'üncü maddesi, 854 sayılı Kanun'un 20'nci maddesi veya 5953 sayılı Kanun'un 6'ncı maddesi hükümleri geçerli olacak. Diğer bir deyişle kıdem tazminatında eski haklar için yine eski mevzuat geçerli olacak. Çalışanlar yeni düzenlemenin 1.1.2020’den sonra yürürlüğe girmesi halinde eski haklarını;
- İşçinin ölümü,
- İş sözleşmesinin işçi tarafından 4857/24 uyarınca feshi,
- İş sözleşmesinin işveren tarafından 4857/25-II hariç herhangi bir nedenle feshi,
- Muvazzaf askerlik (Erkek işçi için) sebebiyle feshi,
- Emeklilik nedeniyle fesih,
- Evlilik (Kadın işçi için) nedeniyle fesih,
- Yaş dışında sigortalılık süresi ve prim gününü tamamlama (15 yıl 3 bin 600 günü doldurma),
şartlarıyla alabilecek.