Majör emtialar için yılsonu değerlendirmesi
Yılsonu da yaklaşırken emtialarla ilgili bir değerlendirme yapalım. Son dönemin en çok konuşulan konusu petrol fiyatında yaşanan sert düşüş ve bunun yansımalarıdır. Geçen haftaki OPEC toplantısından sonra fiyat bir kademe daha indi. Artık altmış dolar seviyesi konuşuluyor.Temmuzdan bu yana yaşanan düşüş yüzde 40 oldu. İster Suudilerin Amerikalı üreticilere bir ders vermek istediğini düşünelim, ister amacın Rusya’yı zor durumda bırakmak olduğuna inanalım. Aslında petrolle ilgili gerçekler önümüzde duruyor. Petrolde geleneksel üretim kriz öncesinde zirveye ulaştı. Geleneksel üretim derken, kolay bulunan ve ucuza çıkarılan petrolü kastediyorum. Arz tarafındaki sorunlar ve gelişen ülkelerin artan talebiyle, petrol fiyatı 2009’dan önce yüksek kaldı. 2009’la birlikte, özellikle ABD’de geleneksel olmayan üretim arttı. Aynı dönemde gelişen ülkelerin talebi gevşedi. Petrolün yukarıları zorlayamamasının ana nedenleri bunlardır. Tabii son yıllarda ortaya çıkan, kaya gazı ve Çin ekonomisindeki dönüşüm gibi faktörlerin etkileri de göz ardı edilemez.
Birkaç hafta önce yazdığım yazıda, Amerikan enerji şirketlerinin başa baş fiyatlarının farklılık gösterdiğini, ancak kritik eşiğin 75 dolar olabileceğini belirtmiştim. Fiyatın bu seviyenin altında geçireceği süre, enerji şirketlerinin yatırım ve üretim kararlarını etkiler. Zaten birçok şirket sermaye harcamalarını azaltıyor. Bu da ABD’nin büyümesini olumsuz etkileyebilir. Bu noktada bir konuya açıklık getirelim. Başta Suudi Arabistan olmak üzere OPEC üyelerinin petrol çıkarma maliyetleri çok düşüktür. Medyada gördüğünüz rakamlar, daha çok mali ve cari dengeyle ilgilidir. Yoksa Libya’nın petrol çıkarma maliyetinin 184 dolar, Venezuela’nın maliyetinin 162 dolar olma şansı var mıdır? Petrol bu seviyeleri ne zaman gördü? Kısacası, geleneksel üreticiler bir süre daha düşük fiyatlarla başa çıkabilirler. Ayrıca Amerikan şirketleri petrol fiyatındaki düşüşe karşı çeşitli finansal enstrümanlarla risklerini hedge etmiş olabilirler. Suudi Arabistan önümüzdeki 3-6 aylık dönemde fiyatı 65-70 dolar bölgesinde tutmak istiyor. Bu süreçte hangi ülkelerin zorlanacağını, hangi enerji şirketlerinin havlu atacağını göreceğiz. Küresel ekonomi açısından, petroldeki düşüş dezenflasyon baskısının artması olarak değerlendirilebilir. Büyük merkez bankalarının gevşek para politikaları devam eder. Fiyat düşüşü tüketiciler açısından pozitiftir. Bilhassa euro bölgesinin fayda sağlayacağını düşünüyorum. Bu da Türkiye ekonomisine destek olur.
Petroldeki çöküş diğer emtiaları da etkiliyor. Endüstriyel metaller enflasyon beklentilerinin düştüğü bir ortamda yükselemiyorlar. Değerli metal grubu da ortama ayak uyduruyor. Dünyanın en büyük ikinci altın ithalatçısı olan Hindistan’ın ithalat kısıtlamalarını kaldırması bile altına hız kazandırmıyor. İsviçre’deki altın referandumundan önce de altın yükselmekte zorlanıyordu. Normalde bu gelişmelerin dengeyi değiştirmesi beklenir. Bir-iki günlük yükselişler, ardından gelen sert satışlar altın piyasasında norm haline geldi. Değerli metallerin yükseliş dönemine girmesi için küresel büyümenin iyi olması gerekir. Aslında birçok emtia için bu doğrudur. Biz şu aşamada, ‘‘Merkez bankaları para musluklarını açık tutarsa, petroldeki düşüş devam ederse, büyüme desteklenir.’’ gibi düşüncelere dalıyoruz. Ekonomik analizden bağımsız olarak, altının biraz heyecan yaratması için 1340 dolar bölgesini geçmesi elzemdir.
Son olarak doktor unvanına sahip bakıra değinelim. Büyük spekülatörler, hedge fonlar, bakırda net satış pozisyonundalar. Sadece swap aracıları ki bunlar büyük yatırım bankalarıdır, alım pozisyonunda gözüküyor. Bu alım pozisyonlarının, bakıra olan inançtan mı, bankanın riskini hedge etmek için ters pozisyon almasından mı kaynaklandığı belirsizdir. Küresel büyümeye yönelik büyüme beklentilerinin düştüğü bir dönemde, yatırım bankalarının pozisyon risklerinden korunmak için alımda oldukları düşünülebilir. Satış pozisyonunda olan büyük oyuncuların biraz sallanması (satış pozisyonlarının bir kısmının kapanması), fiyatın 2.95-3 dolar bölgesini geçmesine bağlıdır.