Neden kadın CEO sayısı az?

BİLGÜTAY YAŞAR

Bir süredir Uluslararası Yatırımcılar Derneği (YASED) bünyesinde “Üst Düzey Kadın Yönetici Sayısının Artırılması” konulu bir çalışmaya katkı sağlamaya çalışıyorum. Bu çalışmalar çerçevesinde Ocak 2015’de Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından yayınlanan “ İş Dünyasında ve Yönetimde Kadın” (Women in Business and Managment-Gaining Momentum) adlı global bir raporu inceleme fırsatım oldu. Gelecek haftaki Dünya Kadınlar Günü anısına bu raporda ilginç bulduğum kısımları sizinle paylaşmak istedim. Rapor, genel olarak kadın istihdamı ve sorunları üzerinde değil orta ve üst düzey seviyesindeki kadın istihdamı üzerindeki tespitlere yer veriyor. Özellikle üst seviyelerde neden az sayıda kadın yöneticinin olduğunun nedenleri ve sonuçları üzerinde duruyor ve bu sayının nasıl artırılabileceğine ilişkin tedbirleri anlatıyor. Raporda her konuda olmasa da ülkemizle de ilgili istatistiklere ve değerlendirmelere de yer verilmiş. 

Şirket CEO’larının %5’ten azı kadın 

Dünyada bugün düne göre eğitimli, iş hayatına atılmış daha çok kadın var. Eğitim alanına baktığımızda kadınların erkeklerden daha başarılı sonuçlar aldığını görüyoruz. Daha fazla kadın farklı çalışma alanlarında, sektörlerde boy gösteriyorlar. Bugün şirketlerde “talent pool” olarak adlandırılan yetenek havuzunun yarısı kadınlardan oluşuyor. Bütün bu gelişmelere rağmen rapor, kadınların CEO ve yönetim kurulu seviyesinde hala çok az oranda temsil edildiklerini ortaya koyuyor. Çeşitli kuruluşlarca yapılan araştırmalarda halka açık şirketlerde CEO seviyesinde kadın oranının Dünya ortalamasının %5’in altında olduğunu gösteriyor. World Economic Forum tarafından yapılan araştırmada da bu oranın OECD ülkelerinde % 5’in altında olduğunu ortaya koyuyor. Bu oranlar şirket ölçeği küçüldükçe artıyor. Dünya Bankası tarafından 135 ülke ve 130 bin şirket üzerinde yapılan araştırmada üst düzey kadın yönetici oranı %36.6 (Mongolia ) ile %0.2 (Yemen) arasında değişiyor. Bu tabloda Türkiye’nin oranı %12.4 

Yönetim kurullarındaki kadın üye oranı %20’nin altında 

Kadın üye sayısı açısından CEO’lardaki benzer durum şirket yönetim kurullarında da söz konusu. 2013 Catalyst Araştırmasına göre araştırılan 44 ülkeden sadece 4 ülkede (Finlandiya, İsveç, Norveç ve İngiltere) kadın yönetim kurulu üye oranı % 20’nin üzerinde. 13 ülkede bu oran %10-20, 14 ülkede %5- 10 ve 13 ülkede %5’ten düşük. Bu konuda Türkiye’nin durumu %12’ler civarında, kötünün iyisi bir durum. Seçme bazı ülkelerdeki kadın yönetim kurulu üye oranı şöyle ; 

Kadının parlamentodaki durumu da üst yönetici durumundan farklı değil 

Kadın parlamenterlerin global ortalama oranı 2014 yılı için % 21,9. On yıl önceki %14,5’lik orana göre gelişme var ancak kanun koyucuların hala yüzde %78.1’i erkek! Ülkemizde oranlar ise mevcut durumda %14,2 düzeyinde, düşük bir yüzdeyi ifade eden global ortalamanın da altında. 

Yukarıdaki göstergeler, gerek dünyada gerekse ülkemizde, kadınların üst düzey görevlerde ve parlamentolarda yeterince ya da erkeklerle eşit düzeyde temsil edilmediklerini tartışmaya yer vermeyecek şekilde gösteriyor. Peki, kadın oranını artırmak şart mı? Diğer bir ifade ile mevcut durumun ne zararı var? Kadınların daha fazla üst görevlerde bulunmaları neyi değiştirecek? Yapılan araştırmalar, kadının üst yönetimde görev almasının şirket değerine pozitif yönde olumlu katkılarını ortaya koyuyor. Bu katkıları ve üst yönetimde kadın oranını arttırmak için yapılması gerekenleri bir başka yazımda paylaşmayı ümit ederken şimdiden tüm kadınların 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nü kutlarım.

Neden kadınlar üst yönetimde az temsil ediliyorlar?

ILO’nun yaptığı araştırmada kadınların üst düzey yönetici pozisyonlarına çıkmada en önemli 15 engelin önem sıralamasına göre şunlar olduğu söyleniyor. Kadınların üst düzey yönetici pozisyonuna çıkmasındaki en önemli 15 engel 
1- Kadın erkekten daha fazla aile sorumluluğu üstleniyor, 
2- Toplumun kadın ve erkeğe biçtiği rol, 
3- Erkek şirket kültürü,
4- Kadının yetersiz genel ya da departman yönetim deneyimi, 
5- Az sayıdaki kadın rol model, 
6- Erkeğin aile sorumluluğu alma konusunda teşvik edilmemesi, 
7- Şirketlerde eşitlik politikası ya da programlarının olmaması, 
8- Kadına karşı ön yargılar (Stereotypes), 
9- Kadınlara yönelik liderlik programlarının olmaması, 
10- Esnek çalışma yöntemlerinin olmaması, 
11- Yetenekli kadınların işte tutulmasını sağlayacak stratejilerin olmaması, 
12- İşe alımlarda ve terfilerde erkek lehine taraf tutma kültürü, 
13- Yönetici rolünün genellikle erkek görevi olarak görülmesi, 
14- Cinsiyet eşitlik politikalarının olması ancak uygulanmaması, 
15- Uygun olmayan iş ve ayrımcılık yasaları