Türkiye’nin dış yardımları ve “Suriye” üzerine…

Development Initiatives (DI) adlı bağımsız uluslararası kalkınma organizasyonu olarak önemli konulara projektör tutarken aynı zamanda “uluslararası insani yardım” konusu üzerinde de önemli çalışmalar yapıyor.

Bu kuruluş, geçtiğimiz haziran ayının ortalarında bir çalışma yayınlamıştı. Çalışma, 2016 yılında uluslararası yardım tutarları, yardımı alan ve veren ülkeler, hükümetler ve AB kuruluşları dışında yardım yapan özel kuruluşlar, yardımların bölgeler itibariyle dağılımı gibi konuları içeriyordu. Bu çalışmanın sonuçları yakın geçmişte basında da yerini almıştı. Türkiye’nin dünyada en fazla yardım yapan 2. ülke olduğu konusu üzerinde durulmuş ve övünç vesilesi yapılmıştı.

Şimdi biz bu yardım konusunu, tam da TBMM Genel Kurulu'nda 2018 yılı bütçesi görüşmelerinin başlamak üzere olduğu zamanda bir başka açıdan irdelemek istedik. Gerçekten de Türkiye’nin yaptığı dış yardımlar anlamlı mıydı, yerini bulmuş muydu, bunun uluslararası düzeyde yararları olmuş muydu gibi sorulara cevap aramaya çalıştık. Öncelikle yukarıda adı geçen DI adlı kuruluşun en son 2016 yılına ilişkin uluslararası yardım rakamlarına ve ülkelere bir bakalım. Aşağıdaki ilk tabloda uluslararası yardım yapan donör ülkeler ve yaptıkları yardım tutarları, 2 numaralı tabloda ise bu yardımların kendi GSYİH’ya oranları sıralanmış.

Tablo 1’den de görüldüğü üzere 2016 yılında Türkiye, uluslararası insani yardımda ABD’den sonra ve çok az bir farkla ikinci sıraya oturmuş. Türkiye’den sonra gelen 3 ülke, Türkiye’nin yarısına bile ulaşamamışken; izleyen ülkeler Türkiye’nin onda birini bile yakalayamamış.

Yine Türkiye’nin yaptığı dış yardım, 2016 yılında kendi GSYİH’nin binde 75 (yüzde birinin biraz altında) iken; diğer ülkelerde hemen düşerek çok daha az olmuş. Yani, bu kadar zengin ve kişi başına milli gelir tutarı çok yüksek olan ülkelerin yaptığı uluslararası insani yardım, kendi GSYİH’nin binde 18’i ile binde 3’ü arasına gerilemiş.
Türkiye’nin 2016 yılında yaptığı 6 milyar dolarlık uluslararası insani yardımda Suriye ilk sırayı tutmuş. Bu yardım ağırlıklı olarak Türkiye’de göçmen konumundaki Suriye’lilere yapılmış.

2016 yılının 6 milyar doları ne demek? Bu yardımın alternatif maliyeti ne?...
Şimdi de bu sorulara bakalım.

2016 yılı dolar kuru ortalama 3 lira civarında (en düşük alış 2.79 ve en yüksek alış 3.53). Dolayısıyla 6 milyar dolar dış yardım yaklaşık 18 milyar lira ediyor.

Şimdi de bu 18 milyar lira 2018 yılında ne anlama geliyor ona bakalım.

- Diyanet bütçesinin yaklaşık 3 katı, Adalet Bakanlığı bütçesinin 2 katı, Emniyet Genel Müdürlüğü bütçesinin biraz altı, Kültür ve Turizm Bakanlığı bütçesinin yaklaşık 9 katı, DSİ ve TCK gibi iki büyük yatırımcı kuruluş bütçesinin tamamı,

- Motorlu Taşıtlar Vergisi'nin iki katı, ithalde alınan KDV’nin 2 katı, motorlu taşıtlara ilişkin ÖTV’nin tamamı,

- 2016 yılı bütçe açığının üçte ikisi,

- Asgari ücretin maliyetinin yaklaşık 2 bin lira oluğu varsayımına göre yılda 750 bin asgari ücret bedeli.

***
Hele de 2017 sonrası bozulan ve 2018 yılında da kemer sıkmaya yönelen bütçede bu tür uluslararası insani yardım konusu mutlaka gözden geçirilmelidir. Yukarıdaki ülkelerin hiçbiri kadar zengin değiliz. Milyonlarca işsizimiz var. Çok önemli kamusal ihtiyatlar henüz giderilmiş değil.

Dolayısıyla tam bütçe arifesinde hamaset yerine rasyonel davranışlara ihtiyaç var.