Yeniden dengelenme sürer mi?

2014 yılının verileri tamamlanmaya devam ediyor. En son açıklanan iki veri ekonominin 2014 yılı performansı hakkında eksik olan bilgilerimizi tamamlar nitelikte. Geçen yılın Aralık ayı sanayi üretim verilerinin açıklanması yılın bütününe ilişkin büyüme tahminlerimizi daha güvenilir şekilde revize edilmesini sağlıyor. Aralık ayı dış ödemeler dengesi verileri de yılın bütününde dış dengelenmenin nasıl geliştiğine ilişkin bilgi veriyor. Dış denge verileri de büyüme tahminleri kadar önemli. Türkiye ekonomisinin kronik dış açık gibi önemli bir zafiyeti olduğu biliniyor. Yıl içinde aylık bazda açıklanan veriler 2014 yılında bu zafiyetin görece azaldığı, yani ekonominin yeniden dengelendiği yönünde izlenim veriyordu. Yılsonu bilgileri bu izlenimin somutlaştırılmasına olanak vermesi açısından önemli. 

Hafta başında açıklanan Aralık ayı sanayi üretimi verileri hem yılı nasıl bir üretim ivmesi ile bitirdiğimize hem de yılın tamamında nasıl bir performans sağlandığına ilişkin bilgiler veriyor. Takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi Aralık ayında beklenenden daha yüksek bir artış göstermiş. Buna karşılık yıllık bazda sanayi üretim artışı beklenenden yavaş olmuş. Daha önemlisi 2014 yılının son çeyreğinde bir önceki üç aya kıyasla sanayi üretimi artış hızında yavaşlama olmuş. Yani, yılın son üç ayı görece yavaş geçilmiş. Bu durumda, 2014 yılı büyümesine ilişkin ilk tahminlerin aşağıya doğru revize edilmesi gerekiyor. Türkiye ekonomisinde büyüyememe sendromunun devam ettiği anlamına geliyor bu. 

Hafta ortasında açıklanan 2014 yılı dış ödemeler dengesi verileri dış ödeme büyüklüklerini ve cari açığın boyutuna ilişkin bilgiler taşıyor. Genel olarak beklentilerle uyumlu bir tablo söz konusu. Açık daralıyor, yeniden dengelenme devam ediyor. 

2014’ün son ayında cari açık beklentilere yakın bir ölçekte, 6.8 milyar dolar olarak gerçekleşmiş. Yılın son iki ayında aylık bazda biraz yükselmiş olmasına rağmen yılın bütününde cari açık önceki yıla kıyasla önemli ölçüde gerilemiş. 2013 yılında 64.6 milyar dolar olarak hesaplanan cari açık 2014 yılında 45.8 milyar dolara gerilemiş. Öte yandan, 2013 de GSMH’nin yüzde 7.9’u olarak gerçekleşen cari açığın 2014 yılında yüzde 5.7 düzeyine gerilemiş olduğu tahmin ediliyor. Yani, cari açık hem mutlak hem de nispi olarak küçülmüş. 2014 yılında hacimli bir yeniden dengelenme gerçekleşmiş anlayacağınız. 

Bu boyutta bir yeniden dengelenme Türkiye ekonomisinin kırılganlık ve risk algısı bağlamında bozuk olan görüntüsünü önemli ölçüde değiştirecek bir gelişmedir. Dolayısıyla, bu sürecin sürdürülebilir olup olmadığı sorusu önümüzdeki dönem açısından önemli bir sorudur. Soruyu yanıtlamak için cari açıktaki daralmanın nedenlerini ve bunların kalıcılığını  irdelemek gerekiyor. 

2014 yılı sonu itibariyle ortaya çıkan yeniden dengelenme görüntüsünün üç etkenden kaynaklandığını söylemek mümkün. Bunlardan birisi ekonominin yavaşlaması, yani büyüyememesidir. İkinci etken petrol fiyatlarındaki düşüştür. Üçüncüsü ise yılın son aylarında altın ithalatında gözlenen gerilemedir. Ekonominin yavaş olması ithalatı da yavaşlatan bir dinamik yaratmaktadır. Nitekim 2014 yılında ihracatta yüzde 5 boyutunda bir artış olurken ithalat yüzde 0.6 oranında küçülmüştür. 

İthalattaki küçülmeyi bütünüyle büyümenin yavaşlaması ile açıklamak yanıltıcı olabilir. Çünkü aynı dönemde düşen petrol fiyatları da aynı yönde bir etki yaratmıştır. Ancak petrol fiyatlarındaki düşüşün 2014 yılı sonu itibariyle Türkiye’nin enerji ithalatı faturasına bütünüyle yansımadığı, bu sürecin sonraki aylarda tamamlanacağı biliniyor. Bu nedenle yıl sonu itibariyle ortaya çıkan yeniden dengelenme görüntüsünde petrol fiyatlarındaki düşüşün etkisi olsa dahi yavaş büyümenin daha büyük payı olduğunu söylemek mümkün görünüyor.

Cari açığın daralmasında, yani yeniden dengelenmede altın ithalatının gerilemiş olmasının da etkisi vardır. Altın ithalatının (net) 2013 yılında 11.8 milyar dolardan 2014 yılı sonunda 3.9 milyar dolara gerilemiş olduğu görülmektedir. 2014 yılında cari açığın 18.8 milyar dolar gerilemiş olduğu düşünülecek olurda altın ithalatındaki 7.9 milyar dolarlık düşmenin yeniden dengelenme görüntüsünde önemli bir rol oynadığı söylenebilir. 

Bu durumda yeniden dengelenmenin sürdürülebilmesinin ekonomide büyümenin yavaş olmasına, petrol fiyatlarındaki düşük düzeyin devam etmesine ve altın ithalatının görece düşük düzeyde kalmasına bağlı olacağı anlaşılıyor. Tartışmaya devam ederiz ama yeniden dengelenmeyi bağladığımız bu üç ip de bana çok sağlam gibi gelmiyor. Yeniden dengelenmenin sürdürülmesinin biraz kuşkulu olduğunu düşünüyorum.