Cumhurbaşkanlığı seçimleri 5 yılda bir yapılacak

TBMM - Cumhurbaşkanın halk tarafından seçilmesine ilişkin usul ve esasları düzenleyen kanun tasarısı, TBMM Başkanlığına sunuldu.

Anayasada, Cumhurbaşkanın halk tarafından seçilmesine yönelik 2007'de yapılan değişiklikler doğrultusunda hazırlanan Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu Tasarısı, Cumhurbaşkanı seçimine, Cumhurbaşkanı adaylarında aranacak niteliklere, seçim öncesi, seçim günü ve seçim sonrası yapılması gereken işlemlere ilişkin usul ve esasları düzenliyor.

Tasarıya göre, Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilecek. Seçim; genel, eşit ve gizli oyla, bütün ülkede aynı günde, yargı yönetim ve denetimi altında yapılacak.

Oyların sayımı, dökümü ve tutanaklara bağlanması, açık olarak gerçekleştirilecek.

Yüksek Seçim Kurulu (YSK), Cumhurbaşkanı seçimlerinin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğüyle ilgili bütün işlemleri yapmak ve yaptırmak amacıyla, gerekli ilke kararları almaya, ilgili kanunlar ile bu kanunda seçimle ilgili olarak yer alan bütün süreleri gerektiğinde kısaltarak tespit ve ilana yetkili olacak.

Cumhurbaşkanı seçimleri 5 yılda bir yapılacak. Bir kişi, en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilecek.

Cumhurbaşkanı seçimi, Cumhurbaşkanının görev süresinin dolmasından önceki 60 gün; makamın herhangi bir şekilde boşalması halinde ise boşalmayı takip eden 60 gün içinde yapılacak.

YSK, öngörülen süreler içinde seçimin tamamlanması amacıyla, seçim takvimini resen belirleyip, ilan edecek.

Geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, genel oyla yapılacak seçimde Cumhurbaşkanı seçilmiş olacak. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılacak. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy alan iki aday katılacak, geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek.

İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde, ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılacak.

Tek aday olursa referandum olacak

Oylamalara tek adayla gidilmesi halinde, oylama, referandum şeklinde yapılacak. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu alması halinde Cumhurbaşkanı seçilmiş olacak.

Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisiyle ilişiği kesilecek, TBMM üyeliği sona erecek.

TBMM, savaş nedeniyle yeni seçimlerin yapılmasına imkan görülmediğine karar verirse, Cumhurbaşkanı seçimi 1 yıl geriye bırakılacak.

En az 20 milletvekilinin teklifi

40 yaşını dolduran, yüksek öğrenim yapmış ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip her Türk vatandaşı Cumhurbaşkanı seçilebilecek.

Cumhurbaşkanlığına, TBMM üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi, en az 20 milletvekilinin yazılı teklifiyle olacak.

En son yapılan milletvekili genel seçimlerinde, geçerli oyların toplamı birlikte hesaplandığında, yüzde 10'u geçen siyasi partiler, ortak aday gösterebilecek. Aday gösterilmek, kişinin yazılı muvafakatine bağlı olacak.

YSK, adaylarla ilgili bilgi ve belgelerde eksiklik tespit etmesi halinde, eksikliklerin giderilmesi için 3 günlük süre verecek.

YSK, adaylar hakkında yaptığı inceleme sonucunda seçilme yeterliğini ve aday gösterilme şartlarını taşıyanları gösteren geçici aday listesini belirleyecek. Geçici aday listesi ve itiraz süresi Resmi Gazetede yayımlanacak.

Resmi Gazetede yapılan ilandan itibaren 2 gün içinde, geçici aday listesine veya bu listeye alınmamaya ilişkin karara karşı YSK'ya itiraz yapılabilecek. YSK, itirazları 3 gün içinde kesin karara bağlayacak ve kesin aday listesini Resmi Gazetede yayımlayacak.

Devlet memurlarının adaylığı

Cumhurbaşkanı adayı gösterilen devlet memurları ve diğer kamu görevlileri, aday listesinin kesinleştiği tarih itibariyle görevlerinden ayrılmış sayılacak.

Yüksek mahkeme üyeleri, hakimler, savcılar ve bu meslekten sayılanlar ile subay ve astsubaylar hariç, Cumhurbaşkanı adayı gösterilen devlet memurları ve diğer kamu görevlileri, adaylığı veya seçimi kaybetmeleri halinde, YSK'ca, seçimin ilanını takip eden 1 ay içinde müracaat etmeleri kaydıyla eski görevlerine veya kazanılmış hak aylık derecelerindeki başka bir göreve dönebilecek.

TBMM Başkanlığına sunulan Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu Tasarısına göre, propaganda dönemi, aday listesinin kesinleştiği gün başlayacak ve oylamaların yapılacağı günden önceki gün saat 18.00'de sona erecek. Propaganda döneminde, TRT'de yapılacak propaganda yayınlarının tam bir tarafsızlık ve eşitlik içinde yapılması, Yüksek Seçim Kurulu (YSK) ile TRT tarafından sağlanacak.

Adayların, özel radyo ve televizyonlardaki propaganda konuşmalarında, süre ile ilgili sınırlamalar dışında Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanununun ilgili hükümleri uygulanacak.

Adayların maddi yardım alması

Cumhurbaşkanı adayları, yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan, tüzel kişilerden ve Türk uyruğunda olmayan gerçek kişilerden maddi yardım alamayacak.

Seçimlerde şeffaflığın sağlanabilmesi amacıyla, adaylığın kesinleşmesinden seçim sonuçlarının kesinleşmesine kadar geçen dönemde elde edilen her türlü gelir ve harcamalar, kaydedilecek. Yardımlar, makbuz karşılığında yapılacak. Nakdi yardımlar, adayların "Seçim Hesabı" olarak kendileri adına açtıracakları bir banka hesabına yatırılacak.

Adaylar tarafından kullanılacak makbuzların biçimi, bastırılması ve yardımların kayda geçirilmesine ilişkin usul ve esaslar, YSK tarafından belirlenecek.

Seçim hesapları ve harcamalara ilişkin bilgi ve belgeler, seçim sonuçlarının kesinleşmesini izleyen 10 gün içinde YSK'ya sunulacak. YSK, bir ay içinde, seçim hesapları ile tüm bilgi ve belgeleri gerçeğe uygunluk yönünden inceleyecek, harcanmayan kısım Hazineye intikal ettirilecek. Kurul, bu görevi yerine getirirken, Sayıştaydan yardım alabilecek. YSK'nın yapacağı inceleme sonuçları ilan edilecek.

Seçim işlemi

Oylamalarda kullanılacak filigranlı birleşik oy pusulasında, "Cumhurbaşkanı Adayları" ibaresi ile YSK tarafından çekilen kuraya göre sırası belirlenen adayların adı ve soyadı yer alacak.

Oylamanın referandum şeklinde yapılması halinde beyaz üzerine "Evet", kahverengi üzerine "Hayır" ibareleri yazılı, iki ayrı renkten oluşan oy pusulası kullanılacak.

Kullanılacak oy pusulalarıyla ilgili diğer hususlar YSK tarafından belirlenecek. YSK, oy pusulalarını kendisi bastırabileceği gibi gerektiğinde uygun göreceği il seçim kurulları vasıtasıyla bastırmaya da yetkili olacak. Gerekli ödenek Maliye Bakanlığınca karşılanacak.

Seçmen, sandık kurulunca kendisine verilen oy pusulası ve "Evet" veya "Tercih" yazılı mührü alarak oyunu kullanmak üzere kapalı oy verme yerine girecek. Seçmen, mührü, oy pusulasında tercih ettiği adaya ait özel daire içine basmak, oy pusulasını zarfa koymak ve zarfı sandığa atmak suretiyle oyunu kullanacak.

Referandum yapılması halinde; seçmen, sandık kurulunca kendisine verilen, beyaz üzerine "Evet" kahverengi üzerine "Hayır" ibareleri bulunan iki ayrı renkten oluşan oy pusulası ve "Evet" veya "Tercih" yazılı mührü alarak oyunu kullanmak üzere kapalı oy verme yerine girecek. Seçmen, mührü, oy pusulasında tercih ettiği kısmın üzerine basmak, oy pusulasını zarfa koymak ve zarfı sandığa atmak suretiyle oyunu kullanacak.

Andiçme töreni

Sandık, ilçe ve il seçim kurullarınca düzenlenmesi gereken tutanakların içeriği ile seçim sonuçlarının birleştirilmesine ilişkin usul ve esaslar YSK tarafından belirlenecek. YSK, il seçim kurullarından gelen sonuçları birleştirerek ilan edecek.

Bir veya birkaç seçim bölgesinde, yapılan seçimin veya düzenlenen birleştirme tutanağının, seçim işlemleri sebebiyle iptaline karar verilmesi halinde, iptal edilen kısmın ülke genelindeki seçim sonuçlarına etkisi olup olmadığı göz önüne alınarak YSK tarafından söz konusu seçim bölgelerinde seçimlerin yenilenip yenilenmeyeceğine karar verilecek.

Cumhurbaşkanı seçiminin kesin sonuçları, YSK tarafından TBMM Başkanlığı ile Cumhurbaşkanlığı makamına bildirilecek, kamuoyuna ilan edilecek ve Resmi Gazetede yayımlanacak.

Seçilen Cumhurbaşkanı adına, YSK tarafından Cumhurbaşkanı seçildiğine dair bir tutanak düzenlenecek. Bu tutanak, TBMM Genel Kurulunda, TBMM Başkanı tarafından verilecek ve aynı oturumda andiçme töreni yapılacak. Bu oturum, eski Cumhurbaşkanının görev süresinin dolduğu gün, makamın başka bir sebeple boşalması halinde ise seçim sonuçlarının kesinleşmesinden itibaren 3 gün içinde gerçekleştirilecek.