'Ne yiyelim, ne içelim' diyen için 500 gıdayı inceledi

İSTANBUL - Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİ- TAK) Marmara Araştırma Merkezi (MAM) Gıda Enstitüsü (GE) yöneticiliğinde Türkiye’de üretilen ve tüketilen gıdaların tüm besin ve enerji değerleri Ulusal Gıda Kompozisyon Veri Tabanı Tür- Komp’ta toplandı. TürKomp yani www.turkomp.gov.tr internet sitesine 500’den fazla gıdaya ait 100 bileşen için yaklaşık 63 bin veri yüklendi. Tamamen elektronik ortamda gerçekleştirilen çalışma 5 yıl boyunca sürdü. Proje için 14 ayrı laboratuvar ile çalışıldı. Araştırmada 43 araştırmacı görev aldı. TürKomp, Türkiye’yi temsil eden sağlam bir örneklem ile gerçekleştirildi. Bu örneklemde örneğin domates ürünü için, Türkiye’de hemen hemen nerede domates yetişiyorsa oradan analiz verisi üretildi. Bütün Türkiye'yi temsil eden bir kompozit oluşturuldu ve bu şekilde Türkiye’de üretilen ve tüketilen işlenmemiş ve işlenmiş gıdaların besin öge düzeylerinin ortaya konduğu 14 gıda grubu belirlendi. Süt ve süt ürünleri, yumurta, et, balık, tahıllar... Ne yiyorsak, o ürünlerin içerdiği karbonhidrat, enerji, yağ vb. miktarı nedir, analizleri yapıldı. Yani artık ‘ne yiyoruz, kim bilir bu gıdaların içinde ne var’ kuşkusunun yerini bilimsel veriler aldı. Dünya standartlarında, Türkiye’de üretilen ve tüketilen gıdalara ait bilimsel verilere ulaşmak artık mümkün hale geldi. Daha güzel haber ise şu: Proje kapsamında, Türkiye’ye özgü pekmez, tarhana, bulgur, lokum, baklava gibi 53 geleneksel gıdaya ait 122 farklı üretim tekniği kayıt altına alındı. Ürünlerin bileşimleri belirlendi. Uluslararası platformda bu ürünlerin Türkiye’nin geleneksel gıdası olduğunun ispatına yönelik kullanılabilecek bilimsel verilerle destekli ‘geleneksel gıda taslak tescil dosyaları’ da hazırlandı. Ancak geleneksel gıda grubuna ait analitik veriler, ürünlerin tescil başvuruları yapıldıktan sonra paylaşıma açılacak. Bu çalışma ile TÜBİTAK daha sonra yapılacak bilimsel araştırmalara kaynaklık edebilecek, gıda bileşenleri konusunda kurumların veri üretimini standart hale getirecek, farklı kurumların aynı analiz yöntemlerini kullanmalarına aracı olabilecek bir 'veri üretme sisitemi' geliştirdi. 

Kendi beslenme çantanızı hazırlayın 

www.turkomp.gov.tr internet sitesi çalışanlar, patronlar, hangi vitamin hangi yiyeceklerde var diye merak eden yani herkesin kolayca faydalanabileceği şekilde hazırlandı. İşlevsel olarak tasarlanan site pek çok ‘arama’ seçeneğine de sahip. Örneğin www.turkomp.gov. tr internet sitesinde ‘Detaylı arama’ yapabiliyorsunuz. Bu arama önemli çünkü bununla gıdaların enerji ve besin ögeleri değerlerine ulaşabiliyorsunuz. Aramalarınızı ayrı ayrı olarak ‘gıdaya’, ‘bileşene’ ve ‘beslenmeye’ göre yapabiliyorsunuz. 

Dahası bileşenlere göre gıdaları çoktan aza doğru da sıralayabiliryorsunuz. ‘Detaylı arama’ seçeneğine sitenin ana sayfasını açtığınız ilk anda sağ üst köşedeki butondan ulaşabilirsiniz. Veritabanının diğer güzel bir işlevi de kendi beslenme çantanızı sıklıkla kullandığınız besinlerin bileşenlerine bakarak hazırlayabilmeniz. 

Yani ‘Beslenme çantası’ ile, günlük diyetinizde yer alan gıdaların içeriğini kolaylıkla hesaplayabiliyor ve’gıdaları karşılaştır’ uygulamasıyla 2 farklı gıdaya ait bileşen değerlerini aynı ekran üzerinde görebiliyorsunuz Ayrıca gıda tanımlama sistemi ‘Langual’ ile benzer özelliklere sahip gıdaları başka ülkelere ait veri tabanlarında yer alan verilerle de karşılaştırabiliyorsunuz. 

Gıdada 'Ulusal veri kaynağı' olacak 

Günümüzde birçok ülke, coğrafyalarında ürettikleri ve tükettikleri gıdaları temsil eden güvenilir ve izlenebilir ulusal verilere ihtiyaç duyuyor. Türkiye’de ise bu gereksinim, uzun yıllardır, çeşitli ülkelere ait veri kaynaklarının kullanımıyla giderilmeye çalışılıyordu. İşte Tür- Komp, tam da bu nedenle bu konuda dışa bağımlılığı ortadan kaldırmak amacıyla gerçekleştirildi. TÜBİTAK’ın TürKomp çalışmasının tarım, gıda, beslenme ve sağlık alanlarında yapılacak eğitim, araştırma, üretim, yatırım, mevzuat çalışmalarında ve toplumun bilinçli beslenmesinde ulusal veri kaynağı olarak hizmet vermesi hedefl endi. TürKomp’ta aramalar, gıdaya, bileşene, beslenmeye göre yapılabiliyor; hangi vitaminlerin hangi yiyeceklerde olduğu kolayca bulunabiliyor ama belki daha da önemlisi veriler bölge bazında da gösteriliyor. Ayrıca ‘www.turkomp.gov. tr’ internet adresinde hizmet verecek TürKomp sistemi, Türkçe ve İngilizce aramalara da cevap verebilecek.