Sanıldığı kadar çok şeker içermiyor

YAVUZ DİZDAR

Kavun-karpuz neyi çağrıştırıyor? Elbette mutluluk, bundan daha güzel bir meyve cümbüşü olamaz. İyi bir yemeğin üzerine hem tatlı hem de meyve olarak yenebilirler, hele yeterince soğutulmuşsa bir başka keyif verir. Aslında birbirine bu kadar yakışan bir meyve ikilisini bulmak da zor. Sıcak yaz günlerinde ise yanına peynir ve ekmekle ana yemeğe bile dönüşebilir desek yanlış olmayacaktır. İş beslenmeye gelince de durum pek değişmiyor inanın. Karpuz ve kavun ne kadar tatlı görünseler de porsiyon başına kalori olarak çok fazla bir şey ifade etmezler. Çoğu sudan oluşur ama şeker tadı baskın olarak hissedildiğinden tatlı düzeyinde algı oluştururlar. Bu kadar su içermelerinin doğal sonucu olarak, hele hele soğuksa, susuzluğu da giderirler. Ama benim anladığım aşırı soğutulmamaları daha doğrudur, zira buz gibi soğuk olurlarsa tadın algılanması güçleşir. Beri yandan elbette bundan fazlası da vardır.

Suyun dışında ne içeriyorlar?

Öncelikle elbette lif içeriyorlar ki bu, sindirim sisteminin beslenmesi için önemli. Lif kalın bağırsaklara kadar pek değişmeden gelir, burada bakteri grupları tarafından işlenmeye başlar. Hem dolaylı bir besleme sağlar, hem de dışkının aşırı katılaşmasını önler, yani sindirim sistemini rahatlatır. Nitekim bunların kabukları özellikle geviş getiren hayvanlar için iyi bir besin kaynağıdır. Malum, işkembe çiğnenerek öğütülmüş bu lifl erin mikroorganizmalar sayesinde bambaşka bileşiklere dönüştürülmesini, nihayetinde süt, tereyağı gibi katma değeri yüksek besin maddelerinin yapılmasını sağlar. Hayvan protein için gereken maddeleri de bu liflerden üretir. Kavun ve karpuz olasılıkla bizde de bağırsakların benzer biçimde bezlenmesine yardımcı olur.

Hangi vitaminler var?

Bakın burada durum değişir, zira her iki meyve de vitaminlerden yana çok zengindir. Kavun ve karpuzda gerek A, gerekse C vitamini bol miktarda bulunur. B vitaminlerinin ise neredeyse tümünü içerirler, o nedenle gerekli vitaminlerin doğal yollardan alınmasında çok önemli iki kaynağı oluştururlar. Malum, bu vitaminler suda erir vitaminlerdir ama beri yandan yağda eriyen A vitamini yönünden de zengin olmaları şaşırtıcıdır.

Hastalıkları önler…

Evet, vitamin yönünden çok güçlü kaynaklar olan kavun ve karpuz, bağ dokusunu koruyarak hastalanmayı önler. Bunun dolaylı etkileri vitamin yetersizliği ile kendini gösteren tablolardan korunmaktır. Bağ dokusunun yapımı özellikle bu vitaminlerin alınmasına bağlıdır. Vücudun antioksidan sistemi de bu vitaminlerin varlığında kendini yeniler. Bize yıllardır sağlıklı beslenmek için et ürünleri yememiz söylense de, et C vitamini yönünden fakirdir, olanların çoğu da zaten kesim ve dinlendirme sırasında kaybolur. Esas vitamin kaynağı meyvelerdir, ülkemiz de bu açıdan çok şanslı bir konumda. Bunu değerlendirmemiz gerek. Bizim kavun karpuz açısından şanssızlığımız, özellikle kavun için, olgun biçimin şehre ulaştırılmasındaki zorluktur, bir de elbette taşımak. Kavun karpuz satıcılarının mahallelerde arabayla gezmeleri bu sorunu engellemeye yarar. Bir kere alırsanız serin bir yerde uzun süre de saklayabilirsiniz.

Fazla yersek zararı dokunur mu?

Sağlıklı bireylerde bilinen bir zararı yok, idrar söktürücü özellik hem alınan suya hem de meyvenin bileşimine bağlıdır. Ama özellikle kavun halk arasında ishalle ilişkilendirilir, bu etkinin bir kısmı içerikteki potasyumdan kaynaklanır, nitekim karpuz da potasyum açısından çok zengindir. Benzer örneği kuru kayısı için de verebiliriz, kuru kayısının potasyum içeriği doğrudan bağırsakların hareketlenmesine neden olur. Ancak potasyum fazlası böbrek yetersizliği olanlarda sorun yaratır, alınan potasyum fazlası böbreklerden atılmazsa kan potasyum dengesini bozar.

Sağlıklı bireylerde kavun karpuz yiyerek potasyum fazlası oluşmaz. Bir uyarı da elbette şeker hastaları için. Tatlı kavun karpuz aşırı miktarda tüketilirlerse, hele hele aç karnına yenilirse elbette kan şekerini kontrolsüz yükseltir. Ne var ki bu etkinin tok karna yenen makul miktarlar için geçerliliği pek yoktur.