Enflasyondan arındırılmış satışlar zayıf kaldı, ikinci 500’ün performansı düştü
Kahramanmaraş merkezli deprem felaketi, uzun seçim dönemi ve ardından yeni ekonomi politikaları doğrultusunda uygulanan sıkılaşma politikaları nedeniyle zorlu bir yılı geride bırakan ikinci 500 firmalarında borçluluk artarken üretimden satışlar ise enflasyondan arındırıldığında öngörülen seviyelerin altında kaldı.
İstanbul Sanayi Odasının (İSO) "Türkiye'nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2023" araştırmasına göre, en büyük ikinci 500 sanayi kuruluşunun üretimden satışları geçen yıl 2022'ye göre yüzde 42,2 artarak 988 milyar liraya yükseldi.
2021 ve 2022'ye göre zayıf bir performansa işaret eden bu artışta, yavaşlayan küresel talep, Kahramanmaraş merkezli deprem felaketi, uzun seçim dönemi ve ardından yeni ekonomi politikaları doğrultusunda uygulanan sıkılaşma politikaları belirleyici oldu.
Enflasyona ilişkin tüm göstergelerde gerileme var
İSO İkinci 500'ün üretimden satışlarındaki değişimler, yıl sonu enflasyon verisinden arındırılarak incelendiğinde, 2023 yılında üretimden satışların yüzde 13,7 gerilediği görüldü. Reel değişimler hesaplanırken son yıllarda olduğu gibi yine yıl sonu enflasyon verisi kullanıldı. İSO İkinci 500'ün üretimden satışları, enflasyona ilişkin tüm göstergelerde reel olarak geriledi. Bu hesaplamanın ortalama enflasyon verisi kullanılarak yapılması durumunda reel gerilemenin yüzde 7,6 olacağı görüldü.
2023'te zayıflayan küresel büyüme dinamiklerine rağmen Türkiye'nin ihracatı binde 5 artarak 255,4 milyar dolara yükseldi. Bu dönemde Türkiye'nin sanayi ihracatı binde 2 düşüşle 245,6 milyar dolara geriledi. İSO İkinci 500'ün ihracatı ise yüzde 6,5 düşüşle 15 milyar dolar oldu. Türkiye geneli ve İSO 500'ün altında bir performansa işaret eden bu durum, nispeten daha küçük ve orta ölçekli kuruluşların dış pazarlara açılma ve rekabet gücünü koruma anlamında önemli ölçüde zorlandığını gösterdi. İSO İkinci 500'ün Türkiye sanayi ihracatı içindeki payı 0,4 puan azalarak yüzde 6,1'e geriledi.
Karlılıkta zayıf performans
İSO İkinci 500, geçen yıl satışlarının yanı sıra karlılıkta da zayıf bir performans ortaya koydu. Bu dönemde İSO İkinci 500'ün faaliyet karı yüzde 44,9 artarak 145,5 milyar liraya çıktı. Buna karşılık aynı dönemde faaliyet karlılığı oranı yüzde 12,6 ile aynı kaldı.
Benzer şekilde, faiz, amortisman ve vergi öncesi kar büyüklüğü yüzde 46 artışla 176,8 milyar liraya ulaştı. Buna rağmen FAVÖK karlılığı sadece binde 1 artarak yüzde 15,3 oldu. Vergi öncesi kar ve zarar toplamı ise yüzde 26,8 artarak 94,7 milyar liraya yükseldi. Ancak satış karlılığı oranı 1,2 puan düşüşle yüzde 9,4'ten yüzde 8,2'ye indi.
Devreden KDV alacakları sorun olmaya devam ediyor
Borçların alt kalemleri incelendiğinde, İSO İkinci 500 araştırmasında mali borçların yüzde 66 artışla 303 milyar liraya çıktığı görüldü. Diğer borçlar ise yüzde 87,5 artışla 338 milyar liraya ulaştı. Enflasyon düzeltmesinin, bilançoların aktif tarafında duran varlıklar, pasif tarafında ise öz kaynaklar üzerinden önemli bir değişim yarattığı ortaya konuldu.
Kısa vadeli mali borçlardaki artış yüzde 59,4 ile uzun vadeli mali borçlardaki yüzde 76,4'lük artışın altında kaldı. Sanayicilerin son yıllarda makul bir çözüm bulunmasını beklediği konulardan biri olan devreden KDV alacakları, gerek İSO 500 gerekse İSO İkinci 500 şirketleri için ciddi bir sorun olmaya devam etti. İSO İkinci 500'de devreden KDV yüzde 58,3 artarak 14,1 milyar liraya yükseldi.
Kar eden kuruluş sayısı 2023 yılında geriledi
Karlılıktaki zayıf performans, kar ve zarar eden kuruluşlar sayısında da kendini gösterdi. İSO İkinci 500'de vergi öncesi dönem kar ve zarar büyüklüğüne göre, 2022 yılında kar eden kuruluş sayısı 457 iken 2023'te 428'e geriledi. Zarar eden kuruluş sayısı da 43'ten 72'ye yükseldi. Bu sayı 2018 sonrasındaki en yüksek değer olarak dikkat çekti. .2023'ün en çarpıcı gelişmesinin, net kambiyo zararının neredeyse 5 katına çıkarak 4,1 milyar liraya ulaşması oldu. Net kambiyo zararındaki bu yüksek oranlı artışa karşılık kambiyo işlemleri haricindeki diğer gelirlerden elde edilen net kar 18,5 milyar liraya çıkarak kur zararını fazlasıyla telafi etti. Böylece net üretim faaliyeti dışı gelirlerin net satışlara oranı yüzde 0,8'den yüzde 1,2'ye çıktı.