Birliklerde tahsilat dönemi

 

İSTANBUL - Tarım Satış Kooperatifleri ve Birliklerin 1 milyar lirayı aşan borçları yeniden yapılandırılırken Birlikler Yasası da değiştirilerek özerklikleri elinden alınıyor. Birliklerin 1 Mayıs 2000 tarihinden bu yana ürün alımı için Destekleme Fiyat İstikrar Fonu'ndan (DFİF) kullandıkları kredinin, ana para ve faizi 1 milyar liranın üzerine çıktı. Yeniden yapılandırma ile bu borcun 15 yılda 15 eşit taksitle ödenmesi öngörülüyor.

Borç yapılandırmasını ve 4572 Sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Yasası'nda  önemli değişiklikler öngören iki yasa tasarısı, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan imzası ile TBMM'ye sevk edildi.

DFİF Borcu olan birlikler ise Antbirlik, Çukobirlik, Güneydoğubirlik, Karadenizbirlik, Marmarabirlik, Tariş İncir Birliği, Tariş Pamuk Birliği, Tariş Üzüm Birliği, Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği ve Trakyabirlik. 

 

DFİF'ten kredi verilmişti

Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası'nın önerdiği Tarımda Reform Uygulama Projesi kapsamında 16 Haziran 2000 yılında yürürlüğe giren 4572 Sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Yasası ile birlikler "Yeniden Yapılanma Süreci"ne tabi tutularak 1 Mayıs 2000 öncesi borçları yıllar süren çalışmalar sonucunda tahkim edildi. Sözkonusu yasa ile birliklere devlet tarafından mali destek yapılması yasaklandı. Yasanın kabulünden sonra DFİF kapsamında o dönemde oluşturulan 250 milyon lira bütçeli havuzdan ürün alımı için birliklerin kredi kullanmaları sağlandı. Ülke genelinde faaliyet gösteren 17 tarım satış kooperatif birliği bu havuzdan her yıl ürün alımı için kredi aldı ve faizi ile geri ödedi. Birkaç yılda havuz büyüdü. Yasa ile öngörülen "birliklerin yeniden yapılandırılması" süreci 4 yılda tamamlanacaktı. Ancak 2008 yılında tamamlanabildi. Süreci yöneten Yeniden Yapılandırma Kurulu'nun görevi 2008'de sona erince yasal boşluk doğdu. Birliklerin aldığı kredi ve faizin geri ödenmesi ile ilgili sorunlar yaşandı. Borcunu ödemek isteyenler bile ödeyemedi. Hükümet bu borçları birkaç kez erteledi.Yasal düzenleme yapılacağı söylendi. Düzenleme yapılıncaya kadar alınan kredinin ana parası ve faizi 1 milyar lirayı aştı. Bu borcun çok büyük bölümü faizden oluşuyor. Bu arada Kayısıbirlik kapandı. Diğer birliklerin çoğu zor günler yaşadı.

 

 

 

Faiz nasıl hesaplanacak? 

Birliklerin ana para ve faizden oluşan ve 1 milyar lirayı aştığı tahmin edilen borçları şimdi yeniden yapılandırılıyor. "Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı"na eklenen bir madde ile birliklere bu borçlarını 15 yılda 15 eşit taksitte ödeme olanağı getiriliyor. 

Sözkonusu tasarının 23. maddesine göre; Birliklerin 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun kapsamında takip edilenler de dahil olmak üzere, 1 Mayıs 2000 tarihinden sonra DFİF Gider Hesabından ilgili mevzuat uyarınca kullandıkları krediler ile bu kredilere Ziraat Bankası cari faizi veya TEFE ile ÜFE aylık değişim oranından düşük olanı, basit usulde uygulanmak suretiyle hesaplanarak eklenecek tutarın, bu maddede belirtilen hükümler uyarınca ödenmesi şartıyla, söz konusu kredilere ilişkin olarak bu maddenin yayımı tarihine kadar uygulanan faiz, cezai faiz, gecikme faizi, gecikme zammı gibi fer'i alacakların tamamının tahsilinden vazgeçilecek.

 

Başvuru süresi 2 ay

Tasarıya göre yeniden yapılandırmadan faydalanılabilmesi için ilgili birlik tarafından 6183 Sayılı Kanun kapsamında takip edilen borçlar için ilgili vergi dairelerine, 6183 Sayılı Kanun kapsamında takip edilmeyen borçlar için ise Ziraat Bankası'nın ilgili şubelerine, bu maddenin yayımı tarihinden itibaren 2 ay içinde başvuruda bulunmaları gerekiyor. Süresi içinde başvuruda bulunulmayan borçlar için ilgili mevzuat uyarınca borç ertelemesi yapılmayacak ve borç tutarları 6183 Sayılı Kanun kapsamında takibe konu edilecek. 

 

Vade 15 yılda 15 taksit 

 

 

Vade 15 yılda 15 taksit 

Yasa tasarısında, yeniden yapılandırılan tutar, bu maddenin yayımını izleyen yıl başlamak üzere eşit taksitler halinde, yılda bir ödemek koşulu ile en fazla 15 yılda ödenmesi öngörülüyor. Ancak borcun tamamının ilk yıl ödenmesi durumunda yeniden hesaplanan faiz tutarında yüzde 25 indirim uygulanacak. Ayrıca, yeniden yapılandırılan tutara taksit döneminde herhangi bir faiz uygulanmayacak. Taksit tutarlarının vadelerinde kısmen veya tamamen ödenmemesi durumunda, ödenmeyen kısma 6183 Sayılı Kanun ile belirlenen oranlarda gecikme zammı uygulanacak. İki taksidin arka arkaya vadesinde ve tahakkuk eden gecikme zamları ile birlikte tam olarak ödenmemesi hâlinde yeniden yapılandırma işlemi iptal edilecek.

 

Hazine ile Bakanlık çekişmesi

DÜNYA'nın edindiği bilgiye göre, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığı arasında yeniden yapılandırma ile ilgili görüş ayrılığı yaşandı. Birlik yöneticilerini bir kaç kez dinleyen Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı ve bakanlık bürokratları yeniden yapılandırmada faizin silinmesi ve anapara üzerinde yeniden yapılandırmaya gidilmesini savundu. Hazine Müsteşarlığı bürokratları ise birliklerin daha öncede borçlarının tahkim edildiğini belirterek bunu kabul etmedi. Ekonomiden sorumlu Başbakan Yardımcısı Ali Babacan'ın da Hazine bürokratlarına destek çıkarak, "Birliklerin tarımda eskisi gibi etkin olmadığını, ürün alımlarında piyasa belirleyici rolünü kaybettiği bu nedenle desteklemeye de ihtiyaçları olmadığı" yönünde görüş bildirmesi ile yeniden yapılanma sürecine karar verildi. İddialara göre; Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nın Birliklerle ilgili hazırladığı bir rapora göre yeniden yapılandırma ile borcu en fazla olan 10 birlikten 8'inin büyük bir krize sürükleneceği ifade ediliyor.

 

Birlikler faizin silinmesini istedi

Birlik yöneticileri uzun bir süreden beri yasal düzenleme yapılmasını ve Destekleme Fiyat İstikrar Fonu'ndan kullandırılan kredilerin faizinin silinerek bir yeniden yapılandırmaya gidilmesini istiyordu. Faizin silinmemesi nedeniyle birçok birliğin bu yapılandırmayı kaldıramayacağı belirtiliyor.

 

Bakanlığa görevden alma yetkisi

 

 

Bakanlığa görevden alma yetkisi

Birliklerin borçlarını yeniden yapılandıran kanun tasarısının yanı sıra Gümrük Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı ile 4572 Sayılı Birlikler Yasası'nda da ciddi değişiklikler öngörülüyor. Uzun zamandan beri üzerinde çalışılan değişiklikler ile birliklerin yeniden yapılandırılması sürecinin tamamlanması ile doğan yasal boşluk gideriliyor. Bu boşluk giderilirken de bir yandan da birliklerin özerkliğini zedeleyecek değişiklikler öngörülüyor. Tasarı ile Birlikler Yasası'nda değiştirilecek 3. Madde de "Bakanlık, kanunların emredici hükümlerine ve bu Kanunun amacına aykırı olmamak şartıyla, bu Kanunda örnek ana sözleşmeyle düzenleneceği belirtilen hususlar ile kooperatif ve birliklerin çalışmalarına ilişkin gerekli gördüğü konularda düzenleme yapmaya ve kurumsal yönetim ilkeleri belirlemeye yetkilidir. Kooperatif ve birlikler, Bakanlık tarafından istenilecek bilgi ve belgeleri doğru, eksiksiz ve süresi içinde vermekle; oluşturulan elektronik veri tabanlarına Bakanlıkça istenen verilerin girişini sağlamakla yükümlüdür" deniliyor.

 

Devlet desteklerinden yararlanabilecekler

Birliklerin 4572 Sayılı Yasa ile devlet desteklerinden yararlanmaları yasaklanmıştı. Yasa'nın geçici 1. maddesinde "Kooperatif ve birliklere, devlet veya diğer kamu tüzel kişilerinden herhangi bir mali destek sağlanamaz" hükmü yer alırken, yeni tasarıda "Bu Kanun hükümlerine göre kurulmuş olan kooperatifler ve birlikler, üreticilere verilen desteklerde aracı olarak kullanılabilir ve devletçe kooperatiflere sağlanan desteklerden yararlanabilirler" deniliyor. Bu birliklerin en çok istediği düzenlemelerden birisiydi.

Yeni tasarı ile birliklerde Denetim Kurulu kaldırılıyor. Ayrıca başkanlık yerine de güçlü genel müdürlük getiriliyor. Bakanlığın yaptığı denetimlerde 3 dönem üst üste zarar açıklayan birlik ve kooperatiflerde öncelikle uzmanlardan oluşan bir komitenin kurulması öngörülüyor. Uzman Komitesi'nin raporuna göre birlik yönetiminin görevden alınması mümkün olabilecek.