Yağışlar fıstık bahçelerini vurdu

Emel YİĞİT

Türkiye’de Antep fıs­tığının büyük bir kıs­mı Şanlıurfa’da üreti­liyor. Kentte 30 milyon civa­rında fıstık ağacı bulunduğu belirtiliyor. İhracatın ve iç tü­ketimin önemli bir kısmı Şan­lıurfa’dan karşılanıyor. Ancak bu yıl Şanlıurfa, mevsim ko­şulları açısından hayli sıkın­tılı günler yaşadı. Depremin ardından yaşanan sel felaketi, ardından daha fıstıkların göz­leri açılmadan yaşanan don ve en son geçen hafta dolu yağı­şı fıstık bahçelerini olumsuz etkiledi.

Fıstıkta hasat 9. ayda başla­dığı için fiyatlar henüz seyri­ni değiştirmedi. Baklavalık iç fıstıkta fiyat 400-500, kırmı­zı kabuklu fıstık 200, boz kav­lak ise 240 lira bandında sey­rediyor.

Şanlıurfa Ziraat Mühen­disleri Odası Başkanı Musta­fa Yılmaz şu anda Antep fıs­tığı bahçelerinde aşırı yağış­lardan dolayı ilk ilaçlamanın yapılamadığını söylüyor. “Gözler uyanmadan önce göz kurdu için ilaç ve bor, çin­ko bitki beslemesi yapılması gerekiyordu. Üretici bunları kaçırdı. Ondan sonra da don oldu. Birkaç gün önce de do­lu yağdı. Bölgenin belli kesim­lerinde ciddi etkili oldu. Hu­bubatta da etkili oldu. Bu yüz­den fıstıkta rekolte düşecek” diyen Yılmaz, bu yıl beklenen rekoltenin 36 bin ton olduğu­nu ancak bu koşullarda bek­lentinin gerçekleşmeyeceğini belirtiyor.

Şanlıurfa bölgesinde 1,65 milyon dekarlık fıstık bahçesi bulunuyor. Fiyatlardaki artı­şın sebebi ise son yıllarda ya­şanan kuraklıktan kaynaklı verim düşüklüğü. Yılmaz, bu­gün “GAP bitseydi fıstık bah­çeleri sulamaya açılırdı ve ve­rim artardı. Belki bir gün tü­ketici de ucuz fıstığa ulaşırdı” diyor. Hilvan Ziraat Odası Başkanı Hikmet İpar da yağış­ların Suruç bölgesinde etkili olduğunu söylüyor. Yüzde 15 civarında rekolte kaybının ya­şanacağını tahmin ettiklerini kaydeden İpar, dolunun gözler açılmadan vurduğu için net sonucun bir süre sonra ortaya çıkacağını kaydediyor. İpar’ın değerlendirmesine göre to­murcuklar açılmış olsaydı za­rar çok daha ciddi olabilirdi.

Türkiye Ziraatçılar Derneği Şanlıurfa Temsilcisi Müslüm Ösün öncelikle yağış açısın­dan 2023 yılının verimli geçti­ğini, son birkaç yılın en iyi ya­ğış oranının görüldüğünü söy­lüyor. Ösün, bunlara rağmen sel, dolu ve don afetleri sonu­cu fıstıkta rekolte kaybı yaşa­nacağını kaydediyor. “Fıstık üreticisini mağdur eden fak­törlerin başında maalesef ya­şadığı olumsuzluklara karşı çiftçinin kaderine terkedil­mesi geliyor. Yanlış politika­larla üreticinin desteklenme­diğini görüyoruz” diyen Ösün, fıstık fiyatlarının tamamen serbest piyasada oluşmasının, fiyat regülasyonunu sağlaya­bilecek bir kurumun olmama­sının üreticinin emeğinin kar­şılığını almasını zorlaştırdığı­na dikkat çekiyor.

“Antep fıstığı da fındık gibi desteklenmeli”

Türkiye Ziraatçılar Derneği Şanlıurfa Temsilcisi Müslüm Ösün:

Antep fıstığı ağacından ürün alabilmek için 20 yıllık uzun ve zahmetli bir emeğe ihtiyaç duyuluyor. Ayrıca fıstıkta bir yıl ürün verip sonraki yılda ağaçların çok az ürün vermesi gibi bir durum söz konusu. Diğer yandan üretici ciddi anlamda desteklenmiyor. Sadece cüzi bir “İyi Tarım” desteği üretimde çiftçinin yarasına merhem olmuyor. Henüz ürün vermeyen fidanlıkların veya afetlerden zarar görüp bir veya iki yıl ürün alınamayan bahçelerin hizmet ve bakımı için başka bir geliri olmayan çiftçinin mutlaka üretimde kalabilmesini sağlayabilecek desteğe kavuşturulması gerek. Örneğin fındık üretiminde uygulandığı gibi dekar başına 170 lira gibi destekler ile Tarsim sigorta prim desteği ve alan bazlı destek modeli uygulanmalı.

“Rekolte düşecek”

Mustafa Yılmaz / Şanlıurfa Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı:

Yağışlar ve don fıstık ağaçlarını çok etkiledi. Bu yüzden fıstıkta rekolte düşecek. Şanlıurfa bölgesinde 1,65 milyon dekarlık bahçemiz var. Bu yıl beklenen rekolte 36 bin tondu. Zaten Türkiye tarımında fıstık üretiminin yüzde 60’ını biz karşılıyoruz. Antepliler bürokraside iyi. Zamanında isim hakkını almışlar. Almasalardı biz alırdık.

Antep fıstığı da enflasyondan etkileniyor. Ayrıca 4-5 yıldır kuraklık ve don rekolteyi düşürdü. Bunlar da fiyatlara yansıdı. Antep fıstığı bir yıl verir bir yıl vermez. Ayrıca dikildikten 15 yıl sonra meyve vermeye başlıyor. GAP bitseydi bahçeler suya kavuşurdu verim ciddi artırdı. Birde TMO fıstığı da alım listesine almalı. TMO Antep fıstığında da olsa üretici mağduriyet yaşamazdı. Fıstık lüks çerez statüsünde. Üretici piyasaya sunar sunmaz tüccar alıyor stokluyor.