Bilimle taşınan kadim miras

Başak Nur GÖKÇAM – MUĞLA 

Zeytin ağaçları, binlerce yıllık geçmişiyle yalnızca Akdeniz kültürünün değil, aynı zamanda sürdürülebilir bir gelecek anlayışının da önemli bir parçası. Derin kök yapısı sayesinde kuraklığa karşı dirençli olan bu ağaçlar, tüm zorlu koşullara uyum sağlayabilmeleriyle dikkat çekiyor. Erozyonu önlemede, toprağın verimliliğini korumada ve karbon tutulumuyla iklim dostu bir rol üstlenmede zeytin ağaçları büyük önem taşıyor. Ayrıca uzun ömürlü olmaları, nesiller boyunca hem ekonomik hem de ekolojik değer üretmelerini sağlıyor. 

Zeytinyağı ve diğer yan ürünler aracılığıyla doğal, sağlıklı ve düşük çevresel etkiye sahip bir üretim modeli sunan zeytin ağaçları, tarımda sürdürülebilirlik hedeflerinin somut bir örneği. Bu yüzden kökleri geçmişte, dalları gelecekte olan bu ağaç, yeşil bir yarının da en canlı umudu. Peki kökleriyle toprağa, dallarıyla gökyüzüne tutunan bu kadim ağacın başarıyla taşınması, taşındıktan sonra yeni evinde yaşama tutunabilmesi mümkün mü? Bu sorunun cevabı için Yeniköy Kemerköy Enerji’nin Milas’taki santralini, ömrünü zeytin ağaçlarına adamış, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mücahit Taha Özkaya, nam-ı diğer Zeytin Baba ile ziyaret ettik. 

“Her yaşta zeytin ağacı, uygun yöntemle taşınır”

Taşınma işlemini anlatmaya “Zeytin ağacını taşımak mümkün mü?” sorusuna cevap vererek başlayan ve ağaçların taşınma sürecini tek tek anlatan Prof. Dr. Mücahit Taha Özkaya, “Her yaşta zeytin ağacını uygun tekniklerle taşımak mümkün. Doğru dönemde, doğru yöntemlerle yapıldığında zeytinler yeni topraklarında yeniden meyve vermeye devam eder. Bizim görevimiz, bu süreci hem bilimsel hem de şeffaf biçimde yönetmek ve kamuoyunu düzenli olarak bilgilendirmektir. Biz bu işlem öncesinde ağaçların her birini tek tek inceledik, GPS koordinatlarını, yaşlarını, gövde çaplarını ve sağlık durumlarını kaydettik. Fotoğraflarını çekip, dijital arşive ekledik. Ağaçların sağlıklı bir şekilde yeni alanlarına uyum sağlaması için gençleştirme budaması yaptık, kök koruma uygulamaları gerçekleştirdik. Böylece taşınan her ağacın gelişimini düzenli olarak takip edebileceğimiz bir veri tabanı oluşturduk” dedi. 

Enerji arz güvenliği için toplamda 151 zeytin ağacını bilimsel yöntem kullanarak taşıyan Yeniköy Kemerköy Enerji, bölgedeki zeytin varlığını artırmak için de ayrıca 300 yeni zeytin fidan dikimini tamamladığını santral gezisi esnasında açıkladı. Söz konusu süreçte Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nün (MAPEG) yayımladığı usul ve esasların dikkate alındığı belirtildi. Ayrıca taşınma süreci, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği (TTKD) ve 14 bölge muhtarı tarafından oluşturulan Muhtarlar Danışma Kurulu ve Uzman Heyeti gözetiminde gerçekleştirildi.

Türkiye, yılda 70 milyar dolarlık enerji ithalatı yapıyor

Konuya ilişkin açıklamada bulunan Yeniköy Kemerköy Enerji Genel Müdürü Mehmet Eroğlu, “Artan nüfus, sanayi yatırımları ve turizm hareketliliği, elektrik tüketiminde rekor seviyelere ulaştığımız bir dönemi beraberinde getiriyor. Türkiye yılda yaklaşık 70 milyar dolarlık enerji ithalatı yapıyor. Bu nedenle enerji arz güvenliği ve yerli kaynakların kullanımı kritik önem taşıyor. Santrallerimiz bu ihtiyacı karşılayan stratejik enerji tesisleri arasında yer alıyor” dedi.

Zeytin ağaçlarının taşınmasının mümkün ve verimli olduğunu bugüne kadar defalarca kanıtladıklarını söyleyen Eroğlu, “2022 yılına kadar yaptığımız taşımalarda tutma oranımız yüzde 97’ye ulaştı. Ağaçlarımız yeni yerlerinde yaşamlarını sürdürüyor, hatta yapılan budama işlemleri sayesinde gençleşerek daha yüksek verim sağlıyor. Yapılan yasa değişikliği kapsamında sahamızda yaklaşık 48 bin zeytin ağacının taşınması planlanıyor. Bu rakam Türkiye’nin toplam zeytin varlığının sadece yüzde 0,018’ine denk geliyor. Üstelik taşınan zeytin ağaçlarının iki katı kadar zeytin fidanı dikilmesi sayesinde zeytin varlığımız daha da artacak. Bu çalışma, enerji arz güvenliğimiz için küçük ama ülkemizin geleceği için büyük bir adım. Maden ve çevre birbirine karşıt olmak zorunda değil, birlikte mümkün” diye konuştu.

576 hektarlık eski maden sahası doğaya kazandırıldı

Yeniköy Kemerköy Enerji’de tüm çalışmaların çevre, sürdürülebilirlik ve sosyal sorumluluk perspektifinde ilerlediğini belirten Yeniköy Kemerköy Enerji Sürdürülebilirlik ve Kurumsal İletişim’den Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Burak Işık da, “Sürdürülebilirlik kapsamında başlattığımız ‘Hayat Yeniden Projesi’ kapsamında Cumhuriyet tarihinin tek seferde yapılan en büyük doğaya yeniden kazandırdık. Proje dahilinde 576 hektarlık eski maden sahası doğaya kazandırıldı, 80 hektarlık alanın daha kazandırılması hedefleniyor. Ayrıca yürüyüş alanları, dinlenme alanları ve halka açık yaşam alanları yapılacak. Ayrıca Türkiye Tabiatını Koruma Derneği ile iş birliği protokolü imzalandı. Çalışmalarımızı yerinde izleyip raporluyorlar. Bir orman mühendisi de istihdam edilerek doğa projelerine dahil edildi” bilgisini verdi. 

2035’e kadar 48 bin 600 zeytin ağacı taşınacak 

Projenin pilot çalışması kapsamında 9 ağaç farklı budama yöntemleriyle taşındı. 40 derece sıcaklıkta dahi taşınan ağaçların yeni alanlarında toprağa sağlıklı bir şekilde tutundukları saptandı. 2 yıl içinde yeniden meyve vermeleri bekleniyor. Proje kapsamında ise 151 zeytin ağacı başarıyla taşındı. Amaç ise 2035 yılına kadar toplam 48 bin 600 ağacın taşınması. 

TTKD, zeytinlerin yeni yerindeki gelişimini halka açıklayacak

Zeytin taşıma sürecinde şeffaflık kapsamında, Yeniköy Kemerköy Enerji ile Türkiye Tabiatını Koruma Derneği (TTKD) arasında imzalanan iş birliği protokolü oldu. Bu protokol ile taşınan zeytinlerin yeni yaşam alanlarındaki gelişimi, bağımsız bir bilim kurulu tarafından düzenli olarak izlenecek. Her üç ayda bir hazırlanacak raporlar kamuoyuyla paylaşılacak ve böylece sürecin tüm aşamaları halkın bilgisine sunulacak.