Doğru tahminler kaçırılan tehditler

Başak Nur GÖKÇAM

Dünyadaki kayalık kı­yı ekosistemlerinin detaylıca incelendi­ği ‘2002 Kırılgan Kıyı Ekosis­temlerine Yönelik Tehdit Ön­görüleri’ raporunun çıktıları, 25 yılın ardından yeniden de­ğerlendirildi. Stephen Haw­kins ve Richard Thompson liderliğinde hazırlanan 2002 yılındaki araştırmada amaç; dünyanın kayalık kıyılarının geleceğindeki değişimleri tahmin etmek idi. Araştırma­nın ilk çıktılarında öngörüle­re göre; petrol sızıntılarından kaynaklanan kirliliğin azala­cağı, dünya genelinde istila­cı türlerin sayısının artacağı, genetiği değiştirilmiş orga­nizmaların (GDO) okyanuslar üzerinde zararlı etkiler yara­tacağı, küresel iklim değişik­liğinin etkilerinin daha yoğun hissedileceği öngörülmüştü.

Anlaşmalar yetmedi

Richard Thompson liderli­ğinde yeniden değerlendiri­len çıktılarda ise yanılgıların yanı sıra birçok isabetli tes­pitin de olduğu görüldü. ‘2025 Kırılgan Kıyı Ekosistemleri­ne Yönelik Tehdit Öngörüle­ri’ raporunun çıktılarının de­ğerlendirmesinde geçen 25 yıllık sürece ve TBT gibi kim­yasalların kullanımını kısıt­layan güçlü anlaşmalara rağ­men; plastik kirliliği, okya­nus asitlenmesi ve duyusal kirlilik tahmin edilenden da­ha hızlı arttı.

Kıyı şeritlerinin küresel okyanus için ‘bekçi’ olmaya devam ettiğini savu­nan bilim insanları, gelecekte yaşanacakları kontrol altın­da tutmak için yerel eylemler ve Küresel Plastik Anlaşması gibi kapsamlı anlaşmalarının karışımının yapılması gerek­tiği önerisinde bulundu.

Marine Pollution Bulle­tin’de yayımlanan araştırma kapsamında, orijinal çalışma­lardan bu yana ortaya çıkan ve önemi artan diğer tehditler­den bazıları da haritalandırıl­dı. Bu tehditler arasında; kü­resel plastik kirliliği, okyanus asitlenmesi, aşırı fırtınalar ve hava koşulları, ışık ve gürültü kirliliği gibi örnekler yer aldı. Ayrıca bunu yaparken, 2050 yılına kadar dünyanın kıyı şe­ritlerini tehdit etmesi muh­temel bazı temel sorunların yanı sıra, bunlarla mücadele etmek için farklı düzeylerde yerel ve küresel eylem gerek­tiren başka sorunların ortaya çıkabileceğinin de altı çizildi.

Southampton Üniversite­si’nde Emeritus Profesör olan Stephen Hawkins çalışmanın çıktılarını şu şekilde değer­lendirdi: “Kıyı şeritlerimiz küresel okyanusun bekçileri ve birçok insan için denizle­rimizde olup bitenlere açılan pencereleri.

Sürekli sağlıkla­rını korumak çok önemli, an­cak kara, deniz ve çevresel de­ğişimlerden kaynaklanan çok sayıda tehditle sürekli kar­şı karşıyalar. İki çalışmamız, son 25 yılda gezegenin gele­cekte karşılaşabileceği zor­lukların bazılarını tahmin et­menin ve bunlarla başa çık­manın yollarını belirlemenin mümkün olduğunu gösterdi. Ancak, her zaman öngöreme­yeceğimiz şeyler ve bilim in­sanlarının beklediği gibi ger­çekleşmeyen şeyler olacaktır ve bir denge bulmak, gezege­nimiz üzerindeki etkimizi en aza indirmenin anahtarı ola­caktır.”

Çoğunluk, tehlikelerin farkına vardı

Araştırmaya ilişkin konu­şan ve TIME dergisi tarafın­dan 2025 yılı için dünyanın en etkili 100 kişisi arasında gös­terilen Profesör Thompson da, “Son çeyrek asırda, dünyanın büyük bir kısmı gezegenimi­zin karşı karşıya olduğu teh­ditlerin daha fazla farkına var­dı. Temel sorular her zaman bunlarla mücadele etmenin en iyi yolu etrafındaydı.

Deniz bi­limcileri, küresel ve yerel ey­lemlerin bir araya gelmesinin olumlu bir değişim yaratabi­leceğini gösterdi; Uluslarara­sı Denizcilik Örgütü’nün 2003 yılında tributiltin (TBT) kul­lanımını başarıyla yasaklama­sı buna önemli bir örnek. Kü­resel Plastikler Anlaşması ve küresel ısınmayı azaltmanın en etkili yolları gibi faktörler etrafında uluslararası tartış­malar devam ederken, geçmiş­teki çevresel başarıları takdir etmemiz ve bunları temel al­mamız önemlidir” dedi.

Dr. Kathryn O’Shaughnes­sy ve Deniz Biyolojisi Derneği ve Plymouth Üniversitesi’nde çalışan diğer meslektaşlarının yanı sıra İngiltere, ABD, Gü­ney Afrika, İtalya, İrlanda, Şili, Çin ve Monako’daki çeşitli ku­ruluşlarla da işbirliği yapıldı.

 Gözden kaçırılanlar:

 -Kıyı madenciliğinin etkileri

-Okyanus asitlenmesi ve deniz canlıları üzerindeki potansiyel etkisi

-Yapay ışık kirliliğinin etkileri

-Gürültü kirliliğinin etkileri

-Aşırı sel ve kuraklık olayları

-Plastik kirliliğinin boyutu ve etkileri

-İlaç kontaminasyonunun etkileri

-Çeşitli çevresel tehditlerin ve kimyasal bileşiklerin birleşik etkileri.

Doğru tahmini yapılan bulgular:

-Petrol sızıntılarının sıklığı ve miktarı azalacak.

-Hem eğlenc e hem de ticari amaçlı olarak kayalık kıyılardan daha fazla yiyecek toplanacak.

-Küresel sıcaklıklar değiştikçe, yabancı türlerin küresel yeniden dağılımı artacak.

-Tarımsal faaliyetlerin yoğunlaşması ve nehir ve kıyı şeridindeki kentleşme, tortunun nehirlere, haliçlere ve denizlere akmasına yol açacak.

Yanlış tahmin edilen bulgular:

 -Kıyı şeritleri, 25 yıl öncesine göre ötrofikasyona (azot ve fosfor gibi besin maddelerinin konsantrasyonunun artması) karşı daha savunmasız durumda idi.

-Su ürünleri yetiştiriciliğinin yoğunlaşması ve özellikle genetiği değiştirilmiş organizmaların etkileri konusundaki endişeler şimdiye kadar yersiz çıktı.

-Deniz üstü yenilenebilir enerji tesislerinin yaşam alanlarına vereceği zarar öngörüldüğü gibi gerçekleşmedi.

-Ultraviyole ışınlarının kıyı canlıları üzerindeki etkileri tam olarak anlaşılamadı.