Gıdamız sürdürülebilir değil

Didem ERYAR ÜNLÜ

Barilla Gıda ve Beslenme Vakfı (BCFN), 2009 yılında dünya çapındaki gıda ve beslenme ile ilişkili temaları analiz etme amacıyla çalışmaya başlayan bir düşünce kuruluşu. BCFN Vakfı ekonomik, bilimsel, sosyal ve çevresel faktörlerin gıdalar üzerindeki etkilerini analiz ediyor.
BCFN, The Economist Intelligence Unit işbirliği ile Gıda Sürdürülebilirlik Endeksi yayınladı. Endeks, gıda sisteminin sürdürülebilirliğini beslenme, tarım ve gıda israfı olmak üzere üç temel konu temelinde değerlendiriyor.

Endeks, dünya nüfusunun üçte ikisini ve gayrisafi küresel hasılanın yüzde 87’sini temsil eden 25 ülkeyi kapsıyor. Endekse göre, dünya genelinde insanların en iyi beslendiği ülke Fransa. İkinci sırada Japonya; üçüncü sırada ise Kanada geliyor. Hindistan ve Suudi Arabistan ise en büyük gıda zorluklarıyla karşı karşıya olan ülkeler. Türkiye ise genel endekste 19. sırada yer alıyor.

Dünya genelinde çocuklarda obezite özellikle büyüyen bir problem olarak dikkat çekiyor. Hindistan, Nijerya ve Etiyopya ciddi beslenme sorunları yaşarken Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan ve ABD en yüksek obezite oranlarına ve kişi başı israf miktarlarına sahip.

Fransa ilk sırada yer alıyor

İlk üç sırada yer alan Fransa, Japonya ve Kanada, gıdaların üretimi, dağıtımı ve tüketimi açısından en yüksek puanları aldılar. Bunun nedendi bu üç ülkede; sürdürülebilir tarım, gıda israfı ile mücadele eden yenilikçi politikalar, insan sağlığı ve gezegenin korunması konusunda bilinçli ve dengeli beslenme rejimleri uygulanıyor olması.

Fransa’nın ilk sırada yer almasının iki nedeni, gıda israfıyla mücadelede uyguladığı yenilikçi politikalar ve nüfusunun dengeli beslenmesi olarak sıralanıyor. Japonya ve Kanada’nın ikinci ve üçüncü olmasında ise sürdürülebilir tarım politikalarının yanı sıra sağlıklı ve dengeli beslenme rejimlerinin yaygın olarak benimsenmesi etkili olmuş.

Bir yerde obezite, diğer yerde yetersiz beslenme

Endekste düşük puanları alan ülkeler Hindistan, Suudi Arabistan ve Mısır. Hindistan ve Mısır, hem obezite, hem de yetersiz beslenme sorunu ile karşı karşıya. Bunun yanı sıra, su başta olmak üzere kaynak kullanımları da sürdürülebilir değil. Hindistan, 5 yaş altı çocuklarda yetersiz beslenmenin en yüksek olduğu ülke. Sırasıyla 23. ve 24. olan Mısır ve Suudi Arabistan’da ise aşırı gıda israfı ve yüksek obezite oranları dikkat çekiyor.

Endeks dünya çapındaki yiyecek seçimleri sadece “lezzete” değil aynı zamanda gıda sisteminin genel sürdürülebilirliğine dayanarak analiz ediliyor. Gıda Sürdürülebilirlik Endeksi, sürdürülebilir tarım, beslenme zorlukları ve gıda atıkları olmak üzere üç temel konuda 58 kritere dayanarak dünyanın en sürdürülebilir gıda sistemine sahip ülkeleri belirlerken; aynı zamanda kıyaslanabilir ölçüm kriterleri belirlemeyi, en iyi uygulama örnekleri sağlamayı ve zaman içinde kaydedilen ilerlemeyi ölçmeyi hedefliyor. BCFN Başkanı Guido Barilla şu bilgileri veriyor:

“Gıda Sürdürülebilirlik Endeksi insanların dünyanın neresinde en iyi beslendiklerini, gıda sisteminin sürdürülebilirliği açısından anlamamızı sağlayacak. Dolayısıyla araştırmacıların ve karar vericilerin araştırma ve politika seçimlerini odaklamaları gereken noktalara ışık tutacak. Bana göre lezzet açısından dünyanın en iyisi İtalyan yemekleridir ama gıda sistemi olarak baktığınızda oldukça yukarılarda yer alsak da hala daha iyi yapmamız gereken şeyler var.”

Sürdürülebilir tarımda Almanya Kanada ve Japonya ön sırada

Gıda Sürdürülebilirlik Endeksinde en sürdürülebilir tarım sektörlerine sahip üç ülkenin Almanya, Kanada ve Japonya olduğu görülüyor. Su kaynaklarının yönetiminde başarılı sonuçlar alan ve tarım ilaçlarını ve gübreyi göreceli daha az kullanan Almanya bu kriterde birinci sırayı alıyor. Kanada ise sübvansiyonlarının kalitesi, tarımsal üretimin çeşitlendirilmesi ve yüksek üretkenlik düzeyleriyle aldığı yüksek puanlar sayesinde ikinci sırada yer alıyor. Endeksin diğer ucunda ise Hindistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır var. Birleşik Arap Emirlikleri, su kaynaklarının azlığı, düşük çevresel biyoçeşitlilik ve tarımın toprak üzerine ciddi çevresel etkisi gibi sorunlar yaşıyor. Hindistan’ın en büyük zorluklarının ise su yönetimini geliştirmek ve tarımın su kaynaklarına olumsuz etkisine bir çözüm bulmak olduğu görülüyor.

Endeks ayrıca orta ve yüksek gelir grubu ülkelerde mikro besin eksikliği görüldüğüne de dikkat çekiyor. Son sıralarda Güney Afrika, Çin, Endonezya, Kolombiya, Türkiye, Meksika, Arjantin, Rusya ve Brezilya yer alıyor.

Tüm gıda maddelerinin üçte biri atılıyor

World Wildlife Fund / WWF / Doğal Hayatı Koruma Vakfı verilerine göre üretilen tüm gıda maddelerinin üçte biri atılıyor. 1,3 milyar ton yiyecek depolama sırasında bozuluyor, kaybediliyor, dağıtım sırasında tüketilemez hale geliyor veya gıda perakendecileri, restoran ve mutfaklar tarafından israf ediliyor. Bu rakam, tüm dünyada yeterince yiyecek bulamayan 800 milyon insanı beslemek için ihtiyaç duyulan gıdanın dört katını temsil ediyor. Gelişmiş ülkelerin muazzam miktarlarda gıda israf etmesinin başlıca nedeni, yiyeceğin göreceli ucuz olması. Amerika Birleşik Devletleri her yıl 46 milyon ton yiyecek atarken, evsel gıda israfı bu miktarın yüzde 40’ını oluşturuyor. Avrupa’nın durumu ise bir nebze daha iyi: Dünya Gıda ve Tarım Örgütü verilerine göre Avrupa kıtasında israf edilen yiyecekler, yaklaşık 200 milyon insanı besleyebilir. Bununla birlikte, gıda israfı gelişmekte ülkeler için de bir sorun teşkil ediyor: düşük ve orta gelir grubu ülkelerde gıda hanehalkı harcamasının daha yüksek bir yüzdesini temsil ediyor ama bu durumda gıda israfı daha az oluyor. Gıda maddelerinin en fazla israf edildiği ülkeler ise Suudi Arabistan (kişi başına yılda 427 kg), Endonezya (300 kg), ABD (277 kg) ve Birleşik Arap Emirlikleri (169 kg).