Kullanılmış lastikler ne oluyor?

Her yıl 20 milyon 500 bin dolayında lastik satılıyor.

İki farklı lastik talebi var. (1) Yeni araçlar için lastik talebi. (2) Ömrünü tamamladıkları için yenilenen araç lastikleri talebi.

Bir yılda satılan 20 milyon 500 bin lastiğin 14 milyonu yenileme talebini, 6 milyon adedi ise otomotiv sanayinin yeni araçlar için kullandığı lastiklerin talebini karşılıyor.

Ömrünü tamamlamış 14 milyon 500 bin lastik yenileriyle değiştirildiğinde, kullanılmış lastikler sağa sola atılır ise sağda solda lastik dağları oluşur.

Eskiden kullanılmış araç lastikleri, sağa sola atılırdı ama şimdilerde toplanıyor. Değerlendiriliyor.

Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin (ÖTL) Kontrolü Yönetmeliği'ne göre, bir yıl içinde yenileme pazarına (ihracat ve orijinal ekipman satışları hariç) lastik satan üretici ve/veya ithalatçılar, takip eden yıl içinde sattıkları lastiklerin ağırlığının yüzde 80’i kadar lastiği toplayarak geri kazandırmak zorunda.

Kota yeni lastiklerin ağırlığına bağlı olarak hesaplandığı için geri  kalan yüzde 20 aşınma payı. Buna göre satılan lastik kadar lastiği toplama zorunluluğu olduğu anlaşılıyor.

Bazı firmalar lastik toplama zorunluluğunu kendileri yerine getiriyor. Çoğu ise lastik toplama ve değerleme işini 2007 yılında lastik üreticileri ve ithalatçıları tarafından kurulan Lasder isimli bir sivil toplum kuruluşu desteği ile gerçekleştiriyor. 2014 yılında yenileme pazarında satılan yaklaşık 14 milyon lastiğin ağırlığı 300 bin ton dolayında. Demek ki yönetmeliğe göre 2015 yılında 240 bin ton lastiğin toplanması zorunluluğu var.

Lasder üyesi kuruluşlar bu yıl 150 bin ton lastik toplayacak.

Toplanan lastikler geri kazandırılıyor.

Geri kazandırma malzeme geri kazanımı ve enerji geri dönüşümü olarak 2 farklı kanalda yapılıyor. 

Malzeme geri kazanımı da iki kanalda gerçekleştiriliyor.

Eski lastikler fiziksel olarak makinelerde parçalanıyor. Lastik tozu, çelik tel ve tekstil olarak ayrıştırılır. Granüller, çocuk oyun parklarında güvenli zemin malzemesi, suni çim futbol sahalarda zemin malzemesi, yürüyüş parkurları ve tartan koşu pistlerinde, voleybol ve tenis sahalarında ve de rejenere kauçuk imalatında kullanılıyor. Çelik teller haddehanelerde hammadde olarak kullanılıyor. Tekstil, atıktan türetilmiş yakıt olarak çimento fabrikalarında kullanılıyor. Lastik tozu ise asfalta karıştırılarak asfalta sağlamlık ve sessizlik sağlıyor. Ayrıca lastik tozu conta sanayiinde de kullanılıyor.

İkinci geri kazanma yolu eski lastiklerin basınçlı, oksijensiz bir ortamda, yüksek ısıda kimyasal bir işleme tabi tutularak bileşenlerine ayrılması.

Bu işlem sonucu pirolitik yağ, karbon siyahı ve çelik tel elde ediliyor. Yağ jeneratör yakıtı olarak kullanılıyor. Karbon siyahı genellikle otomotiv yan sanayinde , tarım sulama alanlarında kullanılan hortum imalatında dolgu ve de renklendirici madde olarak ve matbaa mürekkebi sanayiinde renk verici madde olarak kullanıyor.

Çelik teller de yine haddehanelerde hammadde olarak kullanılıyor. Kullanılmış lastiklerin enerji geri dönüşümü ise Çimento Fabrikalarında fosil yakıtların yerine alternatif yakıt olarak kullanılması. 

Bugün 30 civarında Lisanslı Geri Kazanım Firması ve yine 30'u aşkın ÖTL yakma lisansına sahip çimento fabrikası var.