Ve kişi başına gelir bu yıl yeniden 10 bin doların altına inecek gibi

Geleneksel hale gelen yüzde 4 büyüme hızına yine ulaşamadık. Türkiye, geçen yılın son çeyreğinde yüzde 2.6 büyüdü, yılın tümünü de yüzde 2.9 büyümeyle kapattık. Öngördüğümüz kadar değilse de, sonuçta yine de büyüdük. Ama oluşan milli hasılayı tüm vatandaşlara böldüğümüzde gördük ki, yani kişi başına gelirimize baktık ki, 2013’e göre fakirleşmişiz. 2013 yılında 10 bin 822 dolar olan kişi başına gelir, 2014 yılında 10 bin 404 dolara gerilemiş. 

İnsan düşünmeden edemiyor doğrusu. Hani Erdoğan’ın baskıları sonucu Merkez Bankası faizi çok daha hızlı ve yüksek oranda düşürmüş olsaydı, kişi başına gelirimiz nerelere inerdi acaba. Cari fiyatlara göre olan milli geliri önce nüfusa bölüyor, sonra bulduğumuz rakamı da o yılın ortalama dolar kuruna bölmek suretiyle kişi başına gelir rakamına erişiyoruz. Dolayısıyla kişi başına geliri belirleyen iki temel etken var. Biri, nüfusun düzeyi, diğeri ise yıllık ortalama kur. 2013 yılındaki ortalama kur 1.9042 düzeyindeydi, geçen yılın ortalaması ise 2.1869 oldu.

10 bin dolarda tutunmak zor

Türkiye, yıllardan beri orta gelir tuzağından kurtulmak ve kişi başına gelirini belirgin bir şekilde artırabilmek için uğraşırken, artık patinaj bile yapamaz ve geri geri gitmekten kurtulamaz duruma geliyor. Geçen yıl 2013’e göre gerileyen kişi başına gelir, öyle anlaşılıyor ki bu yıl 10 bin doların da altına inecek. Bu yargıya nasıl mı varıyoruz, anlatalım. 

Orta vadeli programa göre bu yılki GSYH cari fiyatlarla 1 trilyon 945 milyar lira olarak öngörülüyor. Yani cari fiyatlarla dolar bazında GSYH ise 850 milyar dolar düzeyinde bekleniyor. Bir hedef olarak ortaya konulmamış olsa da, bu değerlere göre dikkate alınan kur ya da bir anlamda beklenen kur 2.29. Oysa bu yılın daha ilk üç ayında oluşan ortalama dolar kuru 2.46’yı buldu. Şöyle bir varsayımda bulunalım. Dolar, yılın kalan dokuz ayının ortalamasında, bugünlerdeki 2.60’ta kalırsa, yılın tümündeki ortalama 2.57 olacak. Bu durumda GSYH cari fiyatlarla 1 trilyon 945 milyar lira düzeyinde gerçekleştiğinde, dolar kurundaki bu artıştan dolayı toplam GSYH 757 milyar dolara gerileyecek. Bu büyüklüğü de 2.57’lik ortalama dolar kuruna böldüğümüzde bulacağımız kişi başına gelir 9739 dolara düşecek.

Bu da Türkiye’nin orta gelir tuzağından “kurtulduğunu” gösterir. Çünkü artık, ciddi bir eşiğin altına inmiş, orta gelir tuzağının bile uzağına düşmüş olacağız. Artık bundan sonra en azından 10 bin dolarlık kişi başına gelir düzeyine ulaşmak için çaba göstereceğiz demektir. 

Doları 3 liraya fırlatsaydık…

Bir dönem Merkez Bankası’nın faiz kararıyla yatıp kalktık. Merkez, vatan haini olmakla bile suçlandı. Neyse ki Cumhurbaşkanı ile Merkez Bankası Başkanı’nın görüşmesi sonrasında sorun tatlıya bağlandı. Merkez Bankası üstündeki faizi indir baskısı en azından şimdilik rafa kalktı ya da en azından öyle görünüyor.

Saray’daki görüşmede Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı Erdoğan’ı herhalde faiz yüksek oranda indirildiği takdirde olacaklar konusunda detaylı olarak bilgilendirmiştir. İşte tablo ortada. Doların 2015 yılı ortalamasında 2.57 olması bile  milli gelirin 43 milyar dolar gerilemesine yol açıyor. Kişi başına gelir de 9 bin 700 dolarlara iniyor.

Ya doları 3 liraya ya da daha yukarılara fırlatacak şekilde faiz indirimine gidilseydi… Ya bu yılın ortalama kuru 2.57 gibi bir düzeyde değil de, 3 lirada oluşsaydı… İşte o zaman GSYH 650 milyar dolara, kişi başına gelir de 8 bin 400 doların altına düşerdi.

Galiba faiz konusunda orta yolun bulunmasını, sorunun tatlıya bağlanmasını milli gelirin dramatik bir şekilde düşeceğinin anlaşılması sağladı.

2015 daha kötü olabilir 

2015’e ilişkin karamsarlık yalnızca kişi başına gelirin 10 bin doların altına ineceğine dönük tahminden kaynaklanıyor değil. Türkiye ekonomisi 2015’e çok kötü bir başlangıç yaptı, bu biliniyor, hatta ekonomi yönetimi tarafından da kabul ediliyor. Üretim düştü, tüketim kör topal gidiyor, hemen her kesimin ekonomiye duyduğu güven adeta yerlerde sürünüyor. Hemen herkes, ekonomik geleceğinden daha çok kaygı duyar hale gelmiş. Yıla böyle bir giriş yapmışız. 

Öbür yanda kur arttığı için ihracatımızın fırlayıp gideceği gibi bir yanılgıya düşmüşüz. İşte son olarak şubat rakamları da açıklandı, ihracatta yüzde 6 düşüş var. Tamam, ithalat yüzde 7.2 ile daha fazla düştü ama bunda bir sürpriz yok ki. İthalat düşüşü zaten bekleniyordu, şaşırtıcı olan ve hayal kırıklığı yaratan ihracatın gerilemiş olması.
Ekonomi daralmıyor, ancak büzülerek gidiyor. Dolayısıyla 2015 yılı kişi başına gelirini hesaplarken kullandığımız 1 trilyon 945 milyar liralık cari fiyatlara göre GSYH rakamına ulaşmamız bile mümkün olmayabilir. Bu durumda da, dolardaki ortalama 2.57’nin çok altına inmediği sürece kişi başına gelir 9 bin 700 dolardan da düşük gerçekleşecek demektir.