Sermaye Piyasası Kanunu değişiyor

ANKARA - Sermaye piyasasının, "güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil ve rekabetçi bir ortamda işleyişinin ve gelişmesinin sağlanması, yatırımcıların haklarının korunması için sermaye piyasasının düzenlenmesini, denetlenmesini" amaçlayan Sermaye Piyasası Kanunu Tasarısı, TBMM Başkanlığı'na sunuldu. Tasarıya göre, halka açık olmayan anonim ortaklıklarının halka arz edilmeyen pay ihraçları, tasarı kapsamında yer almayacak.

Tasarıyla, "izahname", "halka arz eden", "kamuyu aydınlatma platformu", "türev araçlar", tanımlanırken, borsaların anonim şirket olarak kurulmalarına yönelik yaklaşım çerçevesinde tasarıya tabi borsaların da tanımı yapılıyor.

Sermaye piyasası araçlarının halka arz edilebilmesi veya borsada işlem görebilmesi için izahname hazırlanacak, hazırlanan bu izahname Sermaye Piyasası Kurulu'nca (SPK) onaylanacak  İzahname, ihraççıya ve ihraç edilen sermaye piyasası araçlarına ilişkin bilgiler ile bir özet bölümü de içermek üzere bir veya birden fazla belge şeklinde düzenlenebilecek. SPK, ihraççının ve halka arz edilecek veya borsada işlem görecek sermaye piyasası araçlarının türü ve niteliğine göre izahnamede bulunması gereken asgari bilgilere, garantöre ve garantinin niteliğine, izahnameyi oluşturan belgelere, izahnamenin şekline, kamuya duyurulmasına, yayımlanmasına, ilan ve reklamlara, izahnamede önceden yayımlanmış bilgilere atıfta bulunulmasına, satış şartlarına, onaylanan izahnamede değişiklik yapılmasına ve izahname hazırlama ve yayımlanmasından kısmen veya tamamen muafiyete ilişkin usul ve esasları belirleyecek.

Kurul, izahnamede yer alan bilgilerin tutarlı, anlaşılabilir ve Kurulca belirlenen izahname standartlarına göre eksiksiz olduğunun tespiti halinde izahnamenin onaylanmasına karar verecek. İzahnamenin onaylanmasına ilişkin başvuru, izahname ve gerekli diğer bilgi, belgelerin Kurula sunulmasından itibaren 10 iş günü içinde Kurul tarafından karara bağlanacak. İlk halka arzlarda, bu süre 20 iş günü olacak.

İzahname onaylandıktan sonra Kurulca belirlenecek esaslar çerçevesinde yayımlanacak, ayrıca ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilan edilmeyecek. Ancak, izahnamenin nerede yayımlandığı, ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edilecek. İzahnameyle kamuya açıklanan bilgilerde, satışa başlamadan önce veya satış süresi içerisinde yatırımcıların yatırım kararını etkileyebilecek değişiklik veya yeni hususların ortaya çıkması halinde durum ihraççı veya halka arz eden tarafından Kurula bildirilecek. Değişiklik veya yeni hususların yayımlanmasından önce sermaye piyasası araçlarını satın almak için talepte bulunan yatırımcılar, izahnamede yapılan ek ve değişikliklerin yayımlanmasından itibaren 2 iş günü içinde taleplerini geri alabilecek.

İzahnamede yer alan yanlış, yanıltıcı ve eksik bilgilerden kaynaklanan zararlardan; ihraççılar ile halka arz edenler, ihraca aracılık eden lider aracı kurum, varsa garantör müteselsilen; ihraççının yönetim kurulu üyeleri ise kusurlarına ve durumun gereklerine göre zararlar şahsen kendilerine yükletilebildiği ölçüde sorumlu olacak.

Halka arz edilme

Halka arz edilme

İhraç olunan payların bedelleri tamamen ve nakden ödenecek. Kurul, satış süresi içinde satılamayan payların tamamının satın alınacağının ve bedellerinin ödeneceğinin ortaklığa karşı taahhüt edilmesini isteyebilecek. SPK, birleşme, bölünme, hisse değişimi ve benzeri şirket yapılandırmalarında yapılacak sermaye artırımları gibi pay bedellerinin nakden ödenmesinin zorunlu olmadığı durumları belirleyebilecek.

Kurul, payların piyasa fiyatı veya defter değerinin nominal değerinin üzerinde olması halinde, ihraç olunacak payların primli fiyattan satılmasını ve yeni pay alma haklarının primli fiyattan kullanılmasını isteyebilecek. Kurul, payların piyasa fiyatı veya defter değerinin nominal değerinin altında olması durumunda, payların nominal değerinin altında bir fiyatla ihraç edilmesine izin verebilecek.

İhraççı, kamuya açıklanacak veya gerektiğinde Kurulca istenecek finansal tablo ve raporları, şekil, içerik bakımından Türkiye Muhasebe Standartları çerçevesinde Kurulca belirlenen standartlara uygun olarak ibraz edecek. Sermaye piyasası araçlarının değerini, fiyatını veya yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyebilecek nitelikteki bilgi, olay ve gelişmeler, ihraççılarca veya ilgili taraflarca kamuya açıklanacak.

Pay sahibi sayısı 250'yi aşan anonim ortaklıklarının hisse senetleri halka arz edilmiş sayılırken tasarıyla; payları borsalarda işlem gören ortaklıklar ile pay sahibi sayısı 500'ü aşan ortaklıkların payları halka arz edilmiş sayılacak. Payları borsada işlem görmeyen ortaklıklar ise halka açık ortaklık statüsüne kavuştuktan sonra en geç 2 yıl içinde paylarının borsalarda işlem görmesi için borsaya başvuracak. SPK, aksi durumda, bu payların borsada işlem görmesi veya ortaklığın halka açık ortaklık statüsünden çıkarılması için ortaklığın talebini aramaksızın gerekli kararları alacak.

Kayıtlı sermaye sistemi

Kurul, borsada işlem gören halka açık ortaklıkların niteliklerine göre, kurumsal yönetim ilkelerine kısmen veya tamamen uymalarını zorunlu tutmaya, getirilen uyum zorunluluğuna aykırı işlemlerin hukuka aykırılığının tespiti veya iptali için her türlü teminattan muaf olarak ihtiyati tedbir istemeye, dava açmaya, açılan davada uyum zorunluluğunun yerine getirilmesi sonucunu doğuracak şekilde karar alınmasını istemeye yetkili olacak.

Halka açık ortaklıkların ilişkili tarafları ile gerçekleştirecekleri veya ilişkili tarafları doğrudan veya dolaylı olarak etkileyebilecek, Kurulca belirlenecek nitelikteki işlemlere başlamadan önce yapılacak işlemin esaslarını belirleyen bir Yönetim Kurulu kararı almaları zorunlu olacak. Halka açık ortaklıklar ile paylarını halka arz etmek üzere Kurula başvuran ortaklıklar, Kuruldan izin almak şartıyla kayıtlı sermaye sistemini kabul edebilecekler. Daha önce Türk Ticaret Kanunu'nca (TTK) bu sisteme geçen ortaklıklar için ayrıca Kurul izni aranmayacak.

Kayıtlı sermaye sisteminde yönetim kurulu, TTK'nın esas sermayenin artırılmasına ilişkin hükümlerine bağlı kalmaksızın esas sözleşmelerinde tespit edilen kayıtlı sermaye tavanına kadar sermayelerini artırmaya yetkili olacak. Bu yetki genel kurul tarafından en çok 5 yıl süreyle verilebilecek. Bu yetkinin süresi, azami 5 yıllık dönemler olarak genel kurul kararıyla uzatılabilecek.

Kayıtlı sermaye sisteminde, çıkarılan paylar tamamen satılarak bedelleri ödenmedikçe veya satılamayan paylar iptal edilmedikçe yeni pay çıkarılamayacak. İmtiyazlı payların varlığı halinde, yapılacak esas sözleşme değişikliğine ilişkin genel kurul kararları, imtiyazlı pay sahipleri özel kurulunca TTK'nın ilgili maddesindeki esaslara göre onaylanacak. Ortaklıkların kayıtlı sermaye tavanı dahilindeki sermaye artırımlarında ayrıca imtiyazlı pay sahipleri özel kurulu kararı aranmayacak.

Yönetim kurulunun, imtiyazlı veya nominal değerinin üzerinde veya altında pay çıkarılması, pay sahiplerinin yeni pay alma haklarının sınırlandırılması konularında veya imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını kısıtlayıcı nitelikte karar alabilmesi için esas sözleşmeyle yetkili kılınması şartı aranacak. Yeni pay alma hakkını kısıtlama yetkisi, pay sahipleri arasında eşitsizliğe yol açacak şekilde kullanılamayacak.

Yönetim kurulunun, bu çerçevede aldığı kararlar aleyhine, kararın ilanından itibaren 30 gün içinde iptal davası açılabilinecek. Kayıtlı sermaye sisteminde bulunan halka açık ortaklıklar tarafından pay ile değiştirilebilir tahvil veya paya dönüştürülebilir bir türev araç çıkarılması halinde değiştirme veya dönüştürme sonucunda verilecek paylar ile ortaklığın çıkarılmış sermayesinin toplamı kayıtlı sermayeyi aşamayacak.

Kar payı ve bedelsiz pay dağıtımı

Kar payı ve bedelsiz pay dağıtımı

Halka açık ortaklıklar, karlarını genel kurullar tarafından belirlenecek kar dağıtım politikaları çerçevesinde ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak dağıtacaklar. Kanunen ayrılması gereken yedek akçeler ve esas sözleşmede pay sahipleri için belirlenen kar payı ayrılmadıkça başka yedek akçe ayrılmasına, ertesi yıla kar aktarılmasına ve intifa senedi sahiplerine, yönetim kurulu üyelerine ve ortaklık çalışanlarına kardan pay dağıtılmasına karar verilmeyecek. Belirlenen kar payı ödenmedikçe bu kişilere kardan pay dağıtılamayacak.

Halka açık ortaklıklarda kar payı, dağıtım tarihi itibariyle mevcut payların tümüne, bunların ihraç ve iktisap tarihleri dikkate alınmaksızın eşit olarak dağıtılacak. Halka açık ortaklıklar tarafından bağış yapılabilmesi veya pay sahibi dışındaki kişilere kardan pay dağıtabilmesi için esas sözleşmede hüküm bulunması şartı aranacak. Yapılacak bağışın sınırı halka açık ortaklık genel kurulunca belirlenecek.

Ayrılma hakkı

Halka açık ortaklıklar ve kolektif yatırım kuruluşları ile bunların iştirak ve bağlı ortaklıkları; yönetim, denetim veya sermaye bakımından doğrudan veya dolaylı olarak ilişkide bulundukları gerçek veya tüzel kişiler ile emsallerine uygunluk, piyasa teamülleri, ticari hayatın basiret ve dürüstlük ilkelerine aykırı olarak farklı fiyat, ücret, bedel veya şartlar içeren anlaşmalar veya ticari uygulamalar yapamayacak. İşlem hacmi üretmek gibi işlemlerde bulunarak karlarını veya mal varlıklarını azaltarak, karlarının veya mal varlıklarının artmasını engelleyerek kazanç aktarımında  bulunamayacak.

Kazanç aktarımının tespiti halinde halka açık ortaklıklar, kolektif yatırım kuruluşları ile bunların iştirak ve bağlı ortaklıkları, kendilerine kazanç aktarımı yapılan taraflardan, aktarılan tutarın kanuni faiziyle birlikte mal varlığı veya kar azaltılan ortaklığa veya kolektif yatırım kuruluşuna iadesini talep edecek. Halka açık ortaklıklar, kendi paylarını, SPK tarafından belirlenen şartlar çerçevesinde satın alabilecek ve rehin olarak kabul edebilecek. Tasarıyla, SPK'nın yaptırım gücü de artırıyor ve yatırımcıların daha etkin şekilde korunması amaçlanıyor. Önemli nitelikteki işlemlere ilişkin genel kurul toplantısına katılıp, olumsuz oy kullanan ve muhalefet şerhini toplantı tutanağına işleten pay sahipleri, paylarını halka açık ortaklığa satarak ayrılma hakkına sahip olacak.


Sermaye piyasası araçları haczedilemeyecek

Yatırımcıların, yatırım kuruluşlarındaki nakit ve sermaye piyasası araçları ve mal varlığı, kamu alacakları için olsa dahi haczedilemeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacak. TBMM Başkanlığı'na sunulan Sermaye Piyasası Kanunu Tasarısı'na göre, halka açık ortaklıklarda, gönüllü ya da önemli nitelikteki işlemler nedeniyle zorunlu pay alım teklifi yapılması ile ilgili usul ve esaslar, Sermaye Piyasası Kurulu'nca belirlenecek.

Halka açık ortaklıklarda yönetim kontrolünü sağlayan payların veya oy haklarının iktisap edilmesi halinde diğer ortakların paylarını satın almak üzere teklif yapılması zorunlu olacak. Kurul, yatırım ortaklıklarının, yatırım ortaklığı niteliklerinin değiştirilmesine veya yitirilmesine neden olacak esas sözleşme değişikliklerine izin verilebilmesi için, pay alım teklifi zorunluluğu getirebilecek.

Pay alım teklifi sonucunda başka bir şekilde sahip olunan payların halka açık ortaklığın oy haklarının Kurul'ca belirlenen orana veya daha fazlasına ulaşması durumunda, paya sahip olan bu kişiler açısından azınlıkta kalan pay sahiplerini ortaklıktan çıkarma hakkı doğacak. Ortaklıktan çıkarma hakkının doğduğu durumlarda, azınlıkta kalan pay sahipleri açısından satma hakkı doğacak. Bu pay sahipleri Kurul'ca belirlenen süre içinde, paylarının adil bir bedel karşılığında satın alınmasını oy haklarının Kurul'ca belirlenen orana veya daha fazlasına sahip olan gerçek veya tüzel kişilerden talep edebilecek.

İmtiyazlı paylar

Ortaklıkların sermaye piyasası araçlarının ilk halka arzında mevcut tüm imtiyazların şeffaf ve anlaşılır detayda kamuya duyurulması zorunlu olacak. Kurulun belirlediği esaslar çerçevesinde, faaliyetlerinin makul ve zorunlu kıldığı haller saklı kalmak kaydıyla, mevzuata uygun olarak hazırlanmış finansal tablolarına göre üst üste 5 yıl dönem zararı eden halka açık ortaklıklarda, oy hakkına ve yönetim kuruluna aday göstermeye ilişkin imtiyazlar, Kurul kararı ile kalkacak. Söz konusu imtiyazlı payların kamu kurum ve kuruluşlarına ait olması halinde bu hüküm uygulanmayacak.

İhraççıların, ihraç edebilecekleri borçlanma aracı niteliğindeki sermaye piyasası araçlarının toplam tutarı, Kurulca belirlenecek limiti geçemeyecek. Kurul, ihracın, ihraç edilen borçlanma aracının ve ihraççıların niteliğine göre farklı limitler belirleyebilecek. Borçlanma aracı niteliğindeki sermaye piyasası aracı ihraç yetkisi, esas sözleşme ile yönetim kuruluna süreli veya süresiz olarak devredilebilecek. Kamuyu aydınlatma belgelerinde yer alan bilgilerin yanlış, yanıltıcı veya eksik olması konusunda bilgi sahibi olmadığını ve bu bilgi eksikliğinin kast veya ağır ihmallerinden kaynaklanmadığını ispatlayan kişiler sorumlu olmayacaklar.

Belgelerinin yanlış, yanıltıcı ya da eksik olması

Belgelerinin yanlış, yanıltıcı ya da eksik olması

Kamuyu aydınlatma belgelerinde yer alan, yanlış, yanıltıcı veya eksik olmasından kaynaklanan tazminat talebi; sermaye piyasası araçlarının alım veya satımının kamuyu aydınlatma belgesine dayanmaması, bilgilerin yanlış, yanıltıcı veya eksik olması bilinmesine rağmen yapılması durumunda reddedilecek. Ortaklıklar, sermaye piyasası araçlarının herhangi bir şekilde halka satıldığını veya halka açık ortaklık statüsünün kazanıldığını öğrendikleri tarihten itibaren, bu durumu 10 iş günü içinde Kurula bildirmek zorunda olacak.

Halka açık ortaklıkların esas sözleşmelerinin değiştirilmesi için Kurulun uygun görüşünün alınması zorunlu olacak. Kurul, ihraçlar, ihracın büyüklüğü, yönelik olduğu yatırımcılar, verilen garantiler, ihraç ve ihraççıyla ilgili olarak sunulan bilgiler, ilgili sermaye piyasası araçlarının borsada işlem görmesi ya da ihraç sırasında kullanılacak satış yöntemi gibi nitelik ve şartlan göz önünde bulundurarak, Kanundan kaynaklanan yükümlülüklerden kısmen veya tamamen muaf tutabilecek. Pay sahibi sayısı sebebiyle halka açık sayılan ortaklıklardan, paylarının borsada işlem görmesini istemeyenler, pay sahibi tam sayısının en az üçte ikisinin olumlu oyu ile alınacak bir genel kurul kararı ile bu Kanun kapsamından çıkabilecek. Yatırım hizmetlerinin ve faaliyetlerinin düzenli uğraşı, ticari veya mesleki faaliyet olarak icra edilebilmesi için Kurul'dan izin alınması zorunlu olacak. Yatırım hizmetleri ve faaliyetleri, ancak yatırım kuruluşları tarafından yerine getirilebilecek. Özel kanunla yetkili kılınmış olsalar bile bu kanunda sayılan şartlan taşımayan ve Kurul'ca izin verilmeyen kişi ve kuruluşlar, yatırım hizmetleri ve faaliyetlerinde bulunamayacak.

Yetki belgesi iptali

Kurul, verdiği yetki belgesi ve faaliyet izinlerini, faaliyet izninin verildiği tarihten itibaren 1 yıl süreyle ilgili izin kapsamında herhangi bir faaliyette bulunulmaması, iznin alınması sırasında aranan şartların kaybedildiğinin Kurulca tespitinden itibaren üç ay içinde bu şartların yeniden sağlanamaması durumunda iptal edebilecek. Yatırım hizmetleri ve faaliyetlerinde yüklenilebilecek mali sorumluluğun azami sınırı ve yatırım kuruluşlarındaki yöneticiler ile bu hizmetleri ve faaliyetleri yürütmekle görevlendirilecek personelde aranacak asgari şartlar Kurul'ca belirlenebilecek.

Kuruluş şartları

Aracı kurumların kuruluşuna Kurul'ca izin verilebilmesi için; anonim ortaklık şeklinde kurulmaları, payların nakit karşılığı çıkarılması, kurucuların kanunda ve ilgili düzenlemelerde belirtilen şartlan haiz olması, ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması şartları aranacak. Kurucunun, kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, bilişim sistemini engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme, banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması, suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı veya haksız mal edinme suçlarından mahkum olmaması şartları da aranacak.

Teminatlar

Kurul, yatırım hizmetleri ve faaliyetlerinde bulunacaklara teminat yatırma veya bulundurma zorunluluğu getirebilecek. Borsalar ile takas ve saklama kuruluşları, yatırım kuruluşları ve yatırımcılardan yatırım hizmetleri ve faaliyetleri kapsamında teminat verilmesi istenebilecek. Teminatlar tevdi amaç dışında kullanılamayacak, üçüncü kişilere devredilemeyecek, kamu alacakları için olsa dahi haczedilemeyecek, rehin edilemeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacak. Yatırımcıların, yatırım kuruluşları nezdinde bulunan nakit ve sermaye piyasası araçları, yatırım kuruluşlarının borçları nedeniyle haczedilemeyecek. Kuruluşun mal varlığı da yatırımcıların borçları nedeniyle kamu alacakları için olsa dahi haczedilemeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacak.

Teminat sözleşmeleri

Merkezi Kayıt Kurulu nezdinde izlenen sermaye piyasası araçlarını konu alan teminat sözleşmeleri, yazılı şekilde yapılacak. Bu sözleşmelere konu sermaye piyasası araçları mülkiyeti, sözleşmeye bağlı olarak teminat alana devredilebileceği gibi teminat verende de kalabilecek. Temerrüt halinde ya da kanun veya sözleşme hükümlerinde öngörülen nedenlerle, teminattan alacağın karşılanması söz konusu olduğunda; herhangi bir ihbar veya ihtarda bulunma, süre verme, adli veya idari merciden izin ya da onay alma, teminatın açık artırma ya da başka bir yol ile nakde çevrilmesi gibi herhangi bir ön şartı yerine getirme yükümlülüğü olmaksızın, kuruluşun sermaye piyasası araçlarının değeri borçlunun yükümlülüklerinden mahsup edilebilecek. Teminat alan ya da veren hakkında, adli veya idari makamlarca mal varlığının yeniden yapılandırılması ya da benzer mahiyette bir karar ya da tasfiye kararı verilmesi halinde, teminat olarak verilen sermaye piyasası araçları ile teminat alan ve verenin hakları, bu karardan etkilenmeyecek.

Yatırım ortaklıkları

Yatırım ortaklıklarının esas sözleşme değişikliklerinde Kurulun uygun görüşünün alınması zorunlu olacak. Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının kuruluşlarında ve sermaye artırımlarında, Kurulca portföye alınması uygun görülen varlıklar ayni sermaye olarak konulabilecek. Bu varlıkların değerlemesine ilişkin usul ve esaslar Kurulca belirlenecek. Gayrimenkul yatırım ortaklıkları ayni sermaye karşılığı ihraç edecekleri payları, Kurulca belirlenen esaslar çerçevesinde halka arz edebilecekler.