Bilginin gücü artıyor ya denetimi de artıyor mu?

"Güven, denetime engel değildir", der Alman atasözü. Değişen yüzüyle bilgi, ekonominin önemini davranışsallıkla güncelledi. Her alanda davranışsal iktisat başlığı açıldı. Ekonomi, yeni şekliyle başkalaşsa da yabancılaşmadı. O eski saltanatı çevrildi ancak, devrilmedi. Bilgi, eski koltukların yüzlerini değiştirilerek, kapitalizme bekçiliğini sürdürdü. Koltuklara birer iskelet misali piyasalar, bu yeni yüzlerin altında içten içe yıprandı. Lehman Brothers batışının ardından, yönetimler ve otoriteler üzerinde bir gizilgüç kazanmış piyasalar, küresel yetkide bir sermaye piyasasına duyulan yüksek ihtiyacı açıklamaktadır.

Köprü ve otoyollardaki periyodik gelirler, nakit akımların zaman içinde hiçbir riske maruz bırakmayan ender projelerdendir. Özelleştirilmesinin iptaliyle halka arzına ilişkin plan, rakipsiz ve tek kutuplu bir pazarın; düşük riskli ve düşük getirili yatırımın getiriyor. Girişimcilerde külfeti, piyasa yatırımcılarında heyecanı çağrıştırıyor. Derinliğin halka arz büyüklüğünü kaldıramaması sabitlendiğinde, ya oranı aşağı çekiyor ya da piyasada yıkıma dönüşüyor. Ağustos 2007 sonrasında, küresel sistemik kriz tüm dünyayı inanılmaz hızda bir krizin içine çekti. Mademki krizler artık bölgesel ya da ulusal sınırları içinde kalmayıp küreselleşebiliyor, öyleyse bilgi akışı ve bunun hisse fiyatlarına etkisi; kriz öncesi ve kriz sonrası şeklinde, keskin dönüşler yaşıyor. 1988'deki Rolls'un aksine, 2012'de Boudoukh, Feldman, Kogan ve Richardso; "tanımlı, tanımsız ve habersiz şeklinde gruplanmış bilgi," hisse fiyatları üzerinde en belirleyici güçtür diyor. 1988'de ekonometrik modelin gerçek yaşamı mimik edebilme katsayısı R2; %16 iken, 2012'de %33'e yükseliyor. Yapay sinir ağları, sanal gerçeklik yazılım endüstrisine sağladığı faydaları; metin analiz yöntemlerine taşıyor. Internet bilgiye erişim hızının ve özgürleşmenin motorudur. Yaygınlaşan iletişim ara yüzü destekleriyle, multimedia parametrelerine yeni boyutlar ekliyor. Buzul dağının diğer yüzündeki bilgi, öbür yüzünde krizleri tetikliyor. Küreselleşmenin bilgi kanallı yıkıcı etkisi, küresel sistemik krizin büyük buhrandan çok daha büyük hızla yeryüzünde hissedilmesine neden oluyor. Kırılganlık ve bulaşma etkisi, krizleri ulusallık, bölgesellik içinde sınırlamıyor. Habersizliği pergelin sivri ucuna tanımlı ve tanımsız grupları diğer uçlara ekleyerek; finans yazınına üç temel katkısı oluyor: 1) Tanımlı haberler %120, tanımsızlarda %20 varyansa gösteriyorlar 2) Habersiz günler trend değişikliğini başlatıyor. 3) Tanımlı bilgi akışı trendin devamı anlamına geliyor.

Öyleyse ne yapmamız gerekiyor? İlk yanıt, bilgiyi sağlıklı yönetmek" oluyor. Ulusal sınırlar içindeki yetkilerden, uluslararası boyuta dönüşümü sağlayan denetim mekanizmasına yüksek gereksinim duyulabiliyor. Etkinliği tartışılan IMF'in yerine, küresel para otoritesi arayışlarına bir de, küresel sermaye piyasası kurulunu eklemek gerekiyor. Geleceğin talepleri bugünden tahmin edilip, bu eksendeki gereksinimin boyutları ortaya konuluyor.