Büyüme hizmetler sayesinde yüzde 1.6’da tutundu

Türkiye ekonomisi yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 1.6 büyüdü. İlk iki çeyrek toplamında yüzde 6.2 olan büyüme hızı, üç çeyrek toplamında yüzde 4.5’e geriledi.

Üçüncü çeyrek sonu itibarıyla son bir yıldaki büyüme hızı da yüzde 5.2 olarak ölçüldü.

GSYH’de en belirleyici konumda olan sanayi üretiminde üçüncü çeyrekte yalnızca yüzde 0.5 artış kaydedilmesi, GSYH büyümesinin de bu dolaylarda kalabileceği yorumunu beraberinde getirmişti. Nitekim GSYH kapsamındaki sanayi sektörünün büyümesi de yalnızca yüzde 0.3 oldu. Ama buna rağmen GSYH’deki toplam büyüme yüzde 1.6’ya ulaştı.

İşte bu sihirli dokunuş hizmetler sektöründen geldi. Ayrıca tarımda da tahminlerin ötesinde iyi bir oran yakalandı.

Ana sektörlerdeki büyüme oranlarını topluca tekrarlayalım. Sanayide yüzde 0.3, tarımda yüzde 1 artış olurken inşaat sektöründe yüzde 5.3’lük bir gerileme kaydedildi. Ama diğer yandan ticaret, ulaştırma, konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetlerinin toplamından oluşan hizmetler sektörünün katma değerinde yüzde 4.5 artış oldu.

İşte üçüncü çeyrekte sanayi, tarım ve inşaatın etkisiyle çok düşük gelmesi beklenen GSYH’yi yüzde 1.6’lık orana hizmetler sektöründeki bu yüzde 4.5’lik büyüme taşıdı.

Sanayi aşağı çekti hizmetler toparladı

Sanayi üretiminin GSYH üstündeki etkisini görmek açısından hazırladığımız bir grafiğimiz var. Sanayi üretimi çok doğaldır ki GSYH kapsamındaki sanayi sektörünün temel belirleyicisi. İşte sanayi sektörü de toplam GSYH’ye yön veriyor. Bu yılki eğilim de çok belirgin. Grafikte çeyrekler itibarıyla yer verdiğimiz değişim oranları çok belirgin bir düşüşe işaret ediyor.

Üçüncü çeyrekte sanayi ile toplam GSYH arasında oluşan farkın nedenini biraz önce belirttik. Hizmetlerde sürpriz biçimde yüzde 4.5’i bulan büyüme örneğin sıfır olsaydı, üçüncü çeyrekteki toplam büyüme yüzde 0.6 olarak gerçekleşecekti.

Yüzde 3.8 hayal oldu

Yeni ekonomi programında bu yılki büyüme hızı yüzde 3.8 olarak tahmin ediliyor. Üçüncü çeyrek verisi açıklandıktan sonra artık yüzde 3.8’lik tahmini tutturmanın mümkün olmaktan neredeyse tümüyle çıktığını söyleyebiliriz.

Ekonomi üçüncü çeyrekte son çeyreğe kıyasla görece daha iyi seyrettiği halde büyüme yüzde 1.6’da kaldı. Yılın tümünü yüzde 3.8’de kapatabilmemiz için son çeyrekte yüzde 1.9’luk bir büyüme tutturmamız gerekiyor. Yani üçüncü çeyrekten daha iyi bir performans sergilenmesi zorunlu. Bu da hiç olabilir görünmüyor doğrusu.

Öncü göstergeler ve grafiğin çizdiği eğri, son çeyrekte Türkiye ekonomisinin küçüleceğine işaret ediyor. Artık bu küçülmenin oranı yüzde 1 mi olur, 3 mü, 4 mü, bilinmez.

Biz son çeyrekte büyüme hızının sıfır düzeyinde oluşmasını büyük başarı saymak gerektiği kanısındayız. Bu da bizi yıllık bazda yüzde 3.3’lük bir büyümeye götürür.

Ancak son çeyrekte yüzde 3 dolayında bir küçülme yaşanması ve böylece yıllık büyüme hızının yüzde 2.5 dolayında gerçekleşmesi olasılığının daha ağır bastığını belirtelim.

Tarım üretimi düşerken tarım sektörü büyüyor!

Tarım sektörü bu yıl üçüncü çeyrekte yüzde 1, ilk üç çeyrek toplamında yüzde 0.7 büyüdü.

Ama ilginçtir, tarım sektörü GSYH kapsamında düşük hızda da olsa bu büyümeyi gösterirken, TÜİK’in tarıma ilişkin üretim tahmini artışa değil, düşüşe işaret ediyor.

TÜİK bu yılki üretimin tahıl ve diğer bitkisel ürünlerde yüzde 4.2, sebzelerde yüzde 3, meyvelerde ise yüzde 1.7 gerileyeceği tahmininde bulunuyor.

Bir tarafta GSYH kapsamında büyüme, diğer tarafta üretimin azalacağı tahmini!