Cari dengede nasıl bu kadar fazla verdik?

Cari işlemler dengesinde ağustos ayında Cumhuriyet tarihinin fazla rekoru kırıldı. Cari denge ağustos ayında tam 2 milyar 592 milyon dolar fazla verdi.

İlk bakışta harika bir gelişme, harika bir haber. Ağustostaki bu fazla sayesinde ilk yedi ayda 33.2 milyar dolar olan açık ağustos sonunda 30.6 milyar dolara indi. Yine temmuz sonu itibarıyla 54.6 milyar dolar yıllık açık, ağustos sonunda 51.1 milyar dolara geriledi.

Dedik ya, ağustostaki bu fazla ekonomi için çok çok iyi bir gösterge. Ama, devamı gelirse! Gelir mi devamı, gelmez!

Eylülde de ağustostaki kadar olmasa da bir fazla verebiliriz. Ama cari dengedeki fazla kalıcı olmaz, olamaz. Zaten orta vadede, hatta uzun vadede bunu kimsenin beklediği de yok.

2.6 milyar fazlanın nedenleri

Önce cari işlemler dengesini oluşturan başlıca kalemleri hatırlamakta yarar var.

Cari dengenin en büyük kalemi dış ticaret. Seyahat, taşımacılık, faiz ve kar transferleri de dış ticareti izleyen başlıca kalemler.

Ağustosta yaşadığımız en büyük travma kur artışıydı. Temmuz ortalamasında 4.75 olan dolar kuru, ağustos ortalamasında 5.73’e çıktı. Dolarda tam yüzde 21 artış yaşandı. Bu artış doğal olarak ithalatın hızla gerilemesi sonucunu doğurdu. Ağustos ayı ithalatı geçen yılın yüzde 23 altında kaldı. İthalattaki azalmada kur artışının yanı sıra bunun yol açtığı ekonomik aktivitedeki yavaşlama da büyük rol oynadı.

Ağustos ayında kur arttı ama bu durum ihracatın artmasını sağlayamadı. Ağustosta ihracat da geçen yıla göre yüzde 6 oranında geriledi.

Dış ticaret açığı tam yüzde 59 azalmayla 5.9 milyar dolardan 2.4 milyar dolara indi.

Ödemeler dengesi kapsamındaki dış ticaret verilerinin kapsamı daha farklı. İşte ödemeler dengesindeki dış ticaret açığı geçen yılın ağustosundaki 4.3 milyar dolara göre tam yüzde 70 azaldı ve 1.3 milyar dolara geriledi. Yani ödemeler dengesi kapsamındaki dış ticaret açığı geçen yılın 3 milyar dolar altında kaldı.

Yani dış ticaret açığı geçen yılki düzeyde oluşsaydı bu yıl cari işlemlerde fazla sağlanması söz konusu olmayacaktı.

Dolayısıyla döviz kurlarındaki artışla birlikte sert bir fren yapan ithalat ve yavaşlayan ithalatla iç içe geçmiş ekonomideki durgunluk cari işlemlerde rekor fazla vermemizi sağladı.

Turizmin etkisi

Bu yıl turizmin çok iyi seyrettiği bilinen bir gerçek. Ödemeler dengesinde seyahat olarak tanımlanan ama hemen hemen tümü turizm gelirinden oluşan kalemdeki net döviz girişi ağustos ayında 3.7 milyar dolar oldu.

Turizmden geçen yılın ağustosunda net 3.2 milyar dolarlık gelir elde edilmişti.

Ağustoslar hep en iyi aydır

Bu yıl ağustosta Cumhuriyet tarihinin rekorunu kırarak fazla verdik ama şu da bir gerçek; ağustos ayları genellikle cari dengenin en iyi geldiği aylardır.

Bu durum özellikle son yıllarda çok belirgin bir hal aldı. Son on yılın yedisinde en düşük açığın ya da en yüksek fazlanın ağustosta verildiği gözleniyor.

Devamı beklenebilir mi?

Ağustos ortalaması 5.73 olan dolar, eylül ortalamasında 6.37’ye çıktı. Yüzde 11 artış var. Eylüldeki 6.37, ay ortalaması bazında rekor bir düzeye işaret ediyor.

Dolayısıyla eylülde de ithalatın düşük seyretmiş olma ihtimali var. Geçen yılın eylülünde ithalat yaklaşık 20 milyar, ihracat 12 milyardı. Bu yıl geçen yılki gibi 8 milyar dolarlık bir açık verilmesi söz konusu değil. Ancak ağustostaki kadar düşük sayılabilecek bir açık da pek beklenmiyor.

Eylülle birlikte turizm geliri de azalmaya başlayacak, mevsimsel bir durum bu.

Bütün bu etkenleri bir araya getirince eylülde ağustos ayındakinden daha düşük bir cari fazla ya da küçük bir cari açık görebiliriz.