Deprem bölgesinde yatırım
Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yatırım kimin eliyle yapılacak? Devlet mi, özel sektör mü? Bu sorunun yanıtını bulamadan yıllar geçti, geçiyor. Sonuç bölgelerin insanlarının şanslarını büyük şehirlerde aramaları oldu, oluyor.
Köyler, beldeler boşalıyor, büyük şehirler dolmaya devam ediyor. Sadece bayramlarda yaşanan ‘köye dönüş’ yine bayramların klasik haberleri arasında yer alıyor. Üstelik bin kişiye düşen otomobil sayısı Avrupa’nın üçte biri oranındayken…
Konumuza dönecek olursak; aynı soru biraz farkla yine gündemde. Deprem geçirmiş kentlerimizde yaşamın normalleşmesi için gereken yatırımları kim ya da kimler yapacak? Kamu otoritesi konut yapmak için çalışmalara başladı. Kentlerin altyapısı da kamu eliyle tekrar kurulacak. Anlaşıldığı kadarıyla özel sektör de kalanını yapacak.
Bu şekilde depreme özel farklılık olmaksızın, klasik modelle normalleşmeye çalışacağız. Özel sektörün yatırım niyetini teşvik belgelerinde görmek mümkün. 6 Şubat depreminin ardından iki aylık veriler açıklandı.
Depremden en fazla zarar gören 3 ildeki teşvikli yatırımlara bakacak olursak; mart ve nisan aylarında Hatay, Adıyaman ve Kahramanmaraş’ta sadece 50 yatırım projesi teşvik görmüş. 50 yatırımdan 32’si komple yeni yatırım. Diğerleri tevsi, modernizasyon vs. Yatırım büyüklüğü olarak sıraladığımızda Sanko Tekstil’in Adıyaman’da 591,5 milyon TL harcamayla kuracağı komple yeni kumaş-elyaf geri kazanım tesisi ilk sırayı alıyor.
İkinci sırada Vetal Hayvan Sağlığı AŞ’nin yine Adıyaman’da 173,1 milyon TL harcamayla gerçekleştireceği şap ve kuduz aşısı tevsi yatırım projesi var. Üçüncü sırada Atakaş Liman İşletmeciliği’nin Hatay’da 161,4 milyon TL harcamayla gerçekleştireceği liman işletme modernizasyonu yatırımı var.
Dördüncü sırada ise ZT Enerji’nin 156,7 milyon TL harcamayla Hatay’da gerçekleştireceği rüzgâr enerjisi santralı tevsi projesi var. Yaklaşık 1 milyar 80 milyon TL harcamayla gerçekleştirilecek bu 4 yatırımla yaratılacak istihdam ise ne yazık ki 97 kişi ile sınırlı.
Evet, yatırım kadar önemli olan konu işin istihdam tarafı. Mart ve nisan aylarında teşvik belgesine bağlanan 50 proje ile öngörülen yatırım tutarı 1,8 milyar TL. Bu yatırımlar gerçekleştiğinde sağlanacak istihdam ise 1.376 kişi. Yani, bir kişilik istihdam için gereken para 1,3 milyon TL, 100 bin kişilik istihdam için 130 milyar TL. Yine de iç karartmayalım.
Bazı emek yoğun yatırımlarda istihdam maliyeti düşüyor. Bu kapsamdaki yatırım projelerinden iki örnek verelim: Mega Polietilen Köpük Sanayi Adıyaman’da 36,7 milyon TL harcamayla komple yeni konfeksiyon tesisi kuracak. Yatırım tamamlandığında 310 kişilik istihdam yaratılacak.
Mart ve nisan aylarında 3 ilden oluşan deprem bölgesinde tek bir yabancı sermaye yatırımı var. O da Turkcell’in iştiraki olan Global Bilgi Pazarlama AŞ. Kuruluş, Hatay Kırıkhan’da 11,9 milyon TL harcamayla, çağrı merkezleri hizmeti vermek üzere komple yeni yatırım yaparak 250 kişilik istihdam yaratacak.
Yatırım ve istihdamda normalleşmenin kolay olmayacağını gösteren zor zamanda, Hatay, Adıyaman ve Kahramanmaraş’ta yatırım yapan şirketlerden birkaç örnekle bitirelim: HGV Grup, HG Halil Gürsoy Sağlık Hizmetleri, Özsoner Ambalaj, Maritaş Denim, Emir Özel Sağlık Hizmetleri, Nopaş Tekstil, Özler Uluslararası Taşımacılık, Özbal Havalandırma, Öz Şabablılar Hurda Geri Dönüşüm, CC Mühendislik, CYD Ağaoğlu Tarım, Arslan Metal, Defne Su Ürünleri, Tomokay Özel Sağlık Hizmetleri, Kendirliler Haddecilik, Ahmet Şahin Metal Tekstil, Hagem Tekstil, Altunhan Metal, Erol Aken, Dama Alkaplar Örme Kumaş, Aslar Beton, Natura Gıda, Mehmet Ali Bulut, Akşen Taşımacılık, Burak Tekstil, Arıkan Mensucat, HGV Grup.