Dolar fırlar gider mi, 8’leri, 10’ları zorlar mı?

Başlıktaki sorumuzun yanıtı çok basit: “Evet, dolar bu düzeylere ulaşır, hatta buraları aşabilir.”

Ama bu basit yanıtın basit bir izaha muhtaç olduğunu da unutmayalım: “Dolar 8 lirayı, 10 lirayı bulur, ama bunun ne zaman gerçekleşeceği bilinemez.”

Dövizin hangi tarihte hangi düzeyde oluşacağını bildiğini iddia edenler her zaman çıkar. O tarih geldiğinde tahmin edilene yakın bir gerçekleşme olmuşsa bu büyük bir tesadüften ibarettir.

Ekonomideki başka tahminlerle kur tahminini aynı kefeye koymak mümkün değildir.

Örneğin, baz etkisinin önemli olduğu enflasyon gibi göstergelerde tahmin yürütmek kolaydır; hele hele yıllık oranlar konusunda.

Örneğin, üretim verileri izlenerek ve bir önceki yılın baz etkisi hesaba katılarak büyüme oranıyla ilgili olarak da tahmin yapılabilir.

Örneğin ekonomik aktivitenin canlı olup olmaması, üretim düzeyi gibi veriler göz önünde bulundurularak ve mevsimsel etkiler dikkate alınarak işsizlik konusunda tahminde bulunulabilir. Ama siz tutup “Şu tarihte dolar şu olacak” diye nokta atış yapmaya kalkarsanız, yanılırsınız.

Türkiye’deki ve ABD’deki enflasyonu dikkate alarak ve bugünkü kur düzeyini doğru kabul ederek basit bir hesaplamayla doların ne zaman ne olacağı konusunda çok genel bir tahmin yürütülebilir. Ama öncelikle enflasyonların ne olacağını iyi tahmin etmek gerekir. Ayrıca ülkeler dış ticaretlerini etkilemek amacıyla para birimlerinin değeriyle oynayacak adımlar atabilir.

Diyelim bu tahminler çok iyi yapıldı ve bir tarih için kur tahmini de ortaya konulabildi.

Ama son zamanlarda bizde dile getirilen tahminler makul olmanın öylesine ötesinde ki...

Birileri çıkıyor, doların yıl sonunda 8 lirayı, 10 lirayı bulacağını söylüyor. Hatta hızını alamayanlar 12 liralardan söz ediyor.

İnsaf! Yıl sonuna şunun şurasında üç ay kalmış. Yani dolar yüzde 100 artacak, öyle mi?

Peki ne olacak da dolarda böylesine hızlı bir artış yaşanacak, bu sorunun yanıtı yok. Daha doğrusu bu iddiayı destekler nitelikte bir açıklama yok.

Yeri gelmişken bir kez daha vurgulamadan geçmeyelim; dolar şimdiki düzeyinin bir kat üstüne çıkarsa, hesaplanacak yüzde 100'lük oran, doların değer kazanma oranıdır, TL’nin değer kaybetme oranı değil. Böyle bir durumda TL yüzde 50 değer kaybetmiş olur.

Doların tüm dünyada değerlenmesi başka, TL'nin değer kaybetmesi başka

Dolar, başta euroya karşı olmak üzere tüm paralara karşı değer kazanır mı?

Hiç sanmıyoruz, en başta ABD bunu istemez ve izin vermez ama diyelim oldu, dolar kasıp kavuruyor.

Şu durumda dolar euroyu da geçer, TL karşısında 10 lirayı da bulur.

Ama yine altını çizelim; böyle bir gelişme en başta ABD’nin işine gelmez. Dolayısıyla doların tüm paralar karşısında değerlenmesi çok ama çok küçük bir ihtimal ve bunu gerektirecek koşullar da zaten yok.

Gelelim ikinci olasılığa... Dolarla euro ya da diğer paralar arasındaki parite pek değişiklik göstermeden TL pekala değer yitirebilir. Hem zaten geçmişte de böyle olmadı mı?

TL değer yitirirse dolara karşı da yitirecektir, euroya karşı da, sterline, Japon Yeni’ne karşı da.

Böyle bir durumda dolar örneğin 10 lira olursa, euro da örneğin 11 liraya çıkacaktır.

Yani TL’nin değer yitirmesi kaynaklı bir harekette doların euronun üstüne çıkması söz konusu değildir.

Dolayısıyla iki kavramı birbirine karıştırmamak gerekir.

Doların tüm paralara karşı değer kazanması başka bir durumdur, TL’nin tüm paralara karşı değer yitirmesi başka bir durum.

Dolar euroyu geçebilir mi?

Doların TL karşısında bir çırpıda 8 lirayı, 10 lirayı bulacağını, hatta daha da yukarı çıkabileceğini söyleyenler bu iddialarıyla da yetinmiyor.

Dile getirilen bir başka görüş de doların bu hızlı değer artışının yalnızca TL’ye karşı olmayacağı.

Hatta bu iddia, dolar/TL dengesini de geride bırakacak önemde.

Diğer paralar karşısında da hızla değerlenecek olan doların euronun bile üstüne çıkacağı ileri sürülüyor.

Euro 1999 yılı başında tedavüle çıktı ve o tarihten bu yana çok kısa sürelerle doların altında kaldı. Yıl

sonları itibarıyla dolar son olarak 2001’de eurodan daha değerliydi. Daha sonra hep euro daha değerli seyretti.

Şimdi yıllar sonra ne olacak da dolar euroyu geride bırakacak, belli değil.

Ayrıca her şey bir yana ABD ile Çin arasındaki ticaret savaşının, karşılıklı

vergi operasyonlarının nedeni ne? Çin parasının değerini bilinçli olarak düşük tuttuğunda, yani dolar değerlendiğinde ABD hop oturup hop kalkmıyor mu?

Parası diğer paralara karşı daha değerli hale gelince dış ticarette sorun yaşayan ABD, parasının Avrupa Birliği parasına karşı

böylesine değer kazanmasını ister mi?

Dolar fırlayıp gidecek; TL karşısında 8’leri, 10’ları bulacak; yetmeyecek euronun da üstüne çıkacak!

Olur olmaya da, bunu söylemek, iddia etmek yetmez, bu iddianın altını doldurmak gerek.