FED neyi bekliyor?
FED bu yıl faiz artırımına gidecek mi? FED Başkanı Janet Yellen’in Providence Ticaret Odası’nda 22 Mayıs’ta yaptığı konuşmasından bunun, yılın geri kalan bölümünde üretim ve istihdam cephesinde olacak gelişmelere bağlı olduğu anlaşılıyor. FED başkanı’nın konuşması için Rhode Island eyaletini seçmesi manidar. Yellen’in mezunu olduğu ülkenin önde gelen üniversitelerinden Brown, Rhode Island’da bulunuyor. Rhode Island aynı zamanda 2008 resesyonundan en fazla etkilenen eyaletlerden biri. İşsizlikte ülke ortalamasının yüzde 10 olduğu dönemde, Rhode Island’da işsizlik yüzde 11.3’e yükselmişti. Yellen, Amerika’nın 1930’daki Büyük Depresyon’dan sonraki en büyük ekonomik krizden toparlanmasının henüz tamamlanmadığı görüşünde. FED
Başkanı, işsizlik oranındaki azalmanın istihdam piyasasında herşeyin düzeldiği anlamına gelmediğini söylüyor. Nisan ayında işsizlik yüzde 5.4’e gerilemekle birlikte, bu oranın işgücüne katılım oranının düşüklüğünden dolayı gerçek işsiz sayısını göstermediği açık. İstedikleri işleri bulamamaktan dolayı iş aramaktan vazgeçen insanlar potansiyel işgücü tanımı içinde yer almadıkları için işsiz olarak da nitelendirilmiyor. İyimser olmayı güçleştiren bir diğer faktör, yarı zamanlı işlerdeki artış. Tam zamanlı iş bulamadıklarından dolayı birçok kişi yarı zamanlı işlerde çalışmak zorunda. Yarı zamanlı işler işsizlik oranının azalmasına yol açmakla birlikte, bu tür işlerde ödenen ücretler tam zamanlı işlere göre oldukça düşük. Ücretlerin yavaş artmasında ve bozulan gelir dağılımında, işsizlik oranının tam istihdam işsizlik oranının üzerinde olmasının yanısıra yarı zamanlı işlerdeki artışın da etkisi var.
***
Amerika son otuz yıllık dönemde verimlilikte önemli artışlar gerçekleştirmesine karşılık yoksulluğun azaltılmasında aynı ölçüde başarılı olamadı. Bunda, imalat sanayinin hizmetler sektörü lehine ağırlığının azalması ve sendikalaşma oranındaki gerilemenin payı yadsınamaz. Teknolojik gelişme sonucu üretimde artan otomasyon, istihdam ve ücretler üzerinde baskı oluşturan bir diğer önemli etken. Beklentiler, Amerikan ekonomisinin önümüzdeki bir kaç yılda ortalama yüzde 2-2.5 oranında büyüyeceği, işsizliğin ise yüzde 5’e gerileyeceği yönünde. Bu beklentiler gerçekleşir mi? Ekonomideki iyileşme, AB bölgesi ve Uzakdoğu ülkelerindeki gelişmelerden bağımsız değil. FED’de petrol fiyatlarındaki gerilemenin durduğu; ekonomideki
iyileşmeye paralel olarak tüketici enflasyon oranının yüzde 2 hedefine yaklaşacağı düşüncesi giderek daha fazla taraftar buluyor. Bankanın yasayla kendisine verilen görevleri arasında tam istihdam ve fiyat istikrarının sağlanması var. Resesyondan bu yana uygulanan para politikasıyla ekonomi, tam istihdam hedefine yaklaştı; ancak, fiyat istikrarı hedefine henüz ulaşılmış değil. Enflasyon hala hedeflenen yüzde 2 oranının altında. Yüksek enflasyon kadar hedefin altında seyreden enflasyon da istikrar bozucu. Ücretlerde artış sağlanmadan işsizlikteki azalma ekonomik sorunların çözümüne yetmiyor.
***
Politikalarda yapılacak değişikliklerin ekonomi üzerinde gecikmeli olarak etkilerini gösterdikleri gerçeğiyle, FED faizlerde arttırıma gitmek için işsizlik ve enflasyonun hedef oranlara ulaşmasını beklemeyecek; muhtemel bir enflasyon riskini bertaraf etmek için önceden harekete geçecektir. İkinci üç aylık dönem itibariyle gayrisafi yurtiçi hasıla ve enflasyon rakamlarındaki gelişmelerin yanısıra işgücü piyasasındaki gelişmeler de bu bakımdan önemli. FED Açık Piyasa İşlemleri Komitesi’nin nisan ayındaki toplantısında işgücü piyasasındaki iyileşmenin devam etmesi ve petrol fiyatlarındaki gerilemenin yavaşlamasıyla enflasyonun hedef olan yüzde 2 sınırına yaklaşacağı tahmin ediliyordu. Petrol fiyatlarındaki düşüş durmakla birlikte, işgücü piyasasındaki iyileşmenin istenen düzeyde olduğu söylenemez. İşgücü piyasasındaki iyileşme, işsizlik oranındaki azalma dışında ücret artışlarına da bağlı. Bu göstergelerde beklenen iyileşme gerçekleşmezse faiz arttırımları muhtemelen ertelenecektir. Yellen, acele etmemekte kararlı. Zamansız harekete geçmenin faturasının ağır olabileceğini görüyor.