Fiyatlar aralıkta niye gerilesin ki!
Kasım ayında tüketici ve üretici fiyatlarında gerçekleşen yüzde 1.44 ve yüzde 2.53’lük fiyat düşüşlerini “tahminlerin çok üstünde” diye nitelendirip sürpriz bulanlar oldu. Bu oranlar gerçekten de yüksek miydi yani?
Bize göre tartışmaya bile gerek yok; bu oranlar yüksek değil, aksine düşüktü. Kasımda daha yüksek oranlı gerilemeler görülmeliydi. Bu konudaki görüşümüzü neye dayandırdığımızı diğer bölümde açıklayacağız.
Ama önce gelin aralık ayıyla ilgili tahminlere değinelim. Kasım ayındaki gerilemeyi yüksek bulan bazı kesimler de, ekonomi yönetimi de aralık ayında gerilemenin devam edeceği görüşünü dile getiriyor.
Peki nasıl olacak da fiyatlar aralıkta da gerileyecek, bu devamlılığı sağlayacak ne gibi etkenler söz konusu? Eğer otomotiv, beyaz eşya ve mobilyadaki vergi indiriminin oranı daha da artırılmazsa...
Eğer vergi indiriminin kapsamı bu üç sektörün dışına taşacak şekilde genişletilmezse...
Eğer petrolün varili 10 dolarlara inmezse ya da dolar 2-3 lira dolayına düşmezse...
Aralık ayında fiyatların gerileyeceğini kimse beklemesin, iki ay üst üste fiyat düşüşü hayalini kimse görmesin!
Biraz matematik!
Otomotiv, beyaz eşya ve mobilyada vergi düştü. Varsayalım ekimde 100 bin lira olan bir otomobilin fiyatı kasımda 90 bin liraya indi. Yüzde 10’luk bir düşüş var. Bu otomobilin fiyatı yeni bir vergi indirimi olmadığı takdirde aralıkta da 90 bin lira. Ne yani vergi her ay düşmüyor ya... 90 bin liranın üstüne küçük bir zam gelir, firma küçük bir indirim yapar, o ayrı. Ama artık vergi indirimi kaynaklı bir fiyat düşüşü yok, bitti o, kapandı o defter.
Dolayısıyla vergi indiriminin etkisiyle fiyatların aralıkta da gerileyeceğini söylemek matematikten habersiz olmak demektir, mantık yürütmeyi hiç bilmemek demektir. Aynı durum enfl asyonla topyekun mücadele programı kapsamında yapılan ya da yapıldığı söylenen indirimler için de geçerlidir. Bu program çerçevesinde fiyatlar düşürülmüşse düşürülmüştür. Artık yeni baz, indirimli fiyattır.
Enflasyonla topyekun mücadele programı kapsamında varsayalım kasımda yüzde 10 indirime gidildi (aslında gidilmedi ya), aralıkta bir yüzde 10 indirim daha yapılacak değil ki...
Yani fiyatların aralık ayında kasımda olduğu gibi yine gerilemesi ancak yeni indirim kararlarıyla mümkün olabilir. Mevcut koşullarda da fiyatların aralıkta da gerilemesini sağlayacak hiçbir etken bulunmamaktadır.
Yıllık yüzde 20’de kalmaz
Bu köşede 20 Kasım’da yıllık TÜ-FE artışının yüzde 20’de kalabileceğini yazmıştık. Ancak o yazımızda kasım ayındaki düşüşün yüzde 3’ü bulabileceğine de değinmiştik. Bir başka ifadeyle kasımda bu düzeyde bir gerileme olsa, yıllık oranı yüzde 20’de tutmak mümkün hale gelebilecekti.
Ancak kasımdaki gerileme yüzde 1.44 ile tahminimizden çok düşük gerçekleşince yıllık yüzde 20 olan tahminimizi l.5-2.0 puan kadar güncellemek durumunda kaldık. Fiyatların aralık ayında gerilemeyeceğini ve yüzde 0.5-1.0 dolayında bir artış göstereceğini, böylece yıllık gerçekleşmenin de yüzde 21.5-22.00 dolayında oluşacağını tahmin ediyoruz.
Kasımdaki düşüş daha fazla olmalıydı
Kimi çevreler kasım ayındaki fiyat düşüşünü çok buldu. Ama biz aynı görüşte olmadığımızı bir kez daha belirtelim.
Alınan onca karardan, söylenen onca sözden, yaşanan onca gelişmeden sonra kasımdaki düşüş daha fazla olmalıydı.
En belirgin karar kuşkusuz vergi indirimi. Otomotiv, beyaz eşya ve mobilyada yılbaşına kadar geçerli olmak üzere bir dizi vergi indirimi uygulamaya konuldu.
Bu ürünleri hiç kimsenin her ay tüketmediği, dolayısıyla bunlardan kaynaklanan fiyat düşüşünün herkesi ilgilendirmediği gerçeği apayrı bir konu. O tartışma başka. Örneğin otomobildeki fiyat düşüşünün yüzde 1.44'lük genel düşüşteki payı tam 0.86 puan. Diğer 395 mal ve hizmetin katkısı ise yalnızca 0.53 puan. İşte o yüzden enfl asyondaki düşüşü ağırlıkla vergi indirimi sağladı, diğer gelişmelerin pek katkısı olmadı diyoruz ya...
Topyekun mücadele!
Hani enflasyonla topyekun mücadele edecektik. Hani hemen her kuruluş bu mücadeleye destek vermişti. Gazetelerde, televizyon ekranlarında ilandan geçilmiyordu. Adeta herkes buna destek vermiş ve fiyatında yüzde 10 indirim yapmıştı. Ne oldu?
Fiyatı kasım ayında yüzde 10’dan fazla gerileyen yalnızca on mal ve hizmet var. Yurtdışı turlar, ıspanak, domates, limon, dizel otomobil, uçak bileti, benzinli otomobil, beyaz lahana, karnabahar ve yemek odası takımı.
Bunlardan otomobiller ve yemek odası takımının fiyatı vergi indirimi sayesinde yüzde 10’dan fazla düştü. Diğerleri de mevsimsel etkenlerle düşüş gösterdi. Nerede kaldı enflasyonla mücadele ve bu mücadeleye destek verenler?
Ama bakın yılbaşı gelsin, ocak ayıyla birlikte “Biz fiyatlarımızı enfl asyonla mücadele programı çerçevesinde düşürmüştük, şimdi normal düzeyine getiriyoruz” diye zam yapanlardan geçilmeyecek.
Bizim kasım için yüzde 3’e yakın bir düşüş beklememizin altında da bu mücadeleye “verildiği söylenen” desteğin gerçek olacağı düşüncesi yatıyordu.
Fiyatların kasımda daha fazla düşmesini sağlayacak üçüncü etken de döviz kurunda ve petrol fiyatlarında gerçekleşen gerilemeydi. Doların ekim ayı ortalaması 5.87 idi. Kasımdaki ortalama yüzde 8.5 düşüşle 5.37'ye indi. Kur düşüşü ve ekonomideki daralmanın etkisiyle Yİ-ÜFE'de yüzde 2.53'ün üstünde bir gerileme olmalıydı.