Geri bildirimin gücü
Geri bildirim gerek sosyal hayatımız gerekse iş hayatımızın olmazsa olmazıdır. Geri bildirimin olmadığı ortamlarda tek yönlü bir bilgi akışı olur ve iletişimde de eksiklikler ortaya çıkar. Bu yüzden etkili geri bildirim için her iki tarafın da bu sürece dahil olması hem geri bildirim alan hem de geri bildirimi veren arasında açık bir iletişim ve ortak bir amaç olması şart.
Aldığımız geri bildirim çok değerli
Ben insanları geliştiren en önemli olgunun geri bildirim olduğuna inanıyorum. Sosyal, özel hayatımızda aile veya arkadaşlarımızdan aldığımız çok çeşitli geri bildirimler, iş hayatında yönetim veya çalışma arkadaşlarımızdan aldığımız geri bildirim çok değerli. Elbette ki gelişim odaklı kişiler, geri bildirim alan, almaya niyet eden kişilerdir. Verilen geri bildirimin amacı ve geri bildirim veren kişinin niyeti de çok önemli. Amaç şeffaf, açık, net, gelişmeye veya değişime teşvik eden geri bildirimler vermek. Ancak bu şekilde verilen geri bildirimler amacına ulaşır.
Bizim kültürümüzde geri bildirim vermek de almak da ne yazık ki kolay değil. Doğrudan ve açık olmak, çoğu zaman tercih etmediğimiz iletişim biçimidir. Etrafımıza, iş hayatımıza baktığımızda, daha çok dolaylı ve imalı, ders veren, üstünlük ve haklılık ortaya koymaya çalışan cümleler ile geri bildirim verildiğine şahit oluruz. İş hayatında geri bildirimin bir kültür haline gelebilmesi, her seviyede çalışanın açık iletişim ve gelişim odaklı bakış açısı ile mümkün olabileceğini düşünüyorum.
Etkili geri bildirim nasıl olmalı?
Açık, net, sade, kişiye, olaya kısaca kendine özgü olmalı. Adil ve tarafsız olmalı, kişilik veya kişiye yönelik değil, davranış odaklı olmalı. Net örnekler, somut olaylar içermeli. Özellikle yılda bir kez geri bildirim anlayışı, amacına ulaşmayan süreçlerdir. Bu sebeple sık aralıklarla geri bildirim verilmesi çok daha anlamlı, sıcağı sıcağına olmalı.
Sadece olumsuz değil, olumlu geri bildirimi de içermeli. Geri bildirim takdir ve teşekkür de içermeli. Gelişim odaklı bakış açısı ile deneyimden örnekler ve gelişim planına katkı sağlayacak kaynaklar içermeli.
Geri bildirim ile çevremizdeki kişiler bize ayna tutmuş olur
Etkili bir geri bildirim kişiye ayna tutmaya benzer. Çünkü çoğumuz kendimize, dış bir göz olarak bakamayabiliriz. Dolayısı ile çevremizdeki kişilerin bize ayna tutması, olumlu veya olumsuz gözlemlerini paylaşması, geri bildirim alan kişinin de niyeti var ise gelişimi ve değişimi başlatmakta destek olur.
Geri bildirimdeki zorluk, bazı kaynaklara göre kişinin “öğrenmek- gelişmek” ve “olduğu gibi kabul edilmek” isteklerinin birbiriyle çelişmesi olarak ifade edilmekte. Geri bildirim almak, üç nedenle kişiyi zorlar; geri bildirimi veren kişi, geri bildirimin içeriği ve benlik algısı*.
Geri bildirimi veren kişinin objektif yaklaşımı önemli
Geri bildirim sırasında kullanılan ifadeler, somut veriler, eleştiri veya uyarı niteliğinde değil de yapıcı, gelişim için teşvik edici olmalı. Geri bildirimi veren kişinin tavır ve davranışları, objektif yaklaşımı oldukça önemli. Geri bildirim detaylara dikkat edilmeden, yeterince önemsenmeden, zaman ayrılmadan verildiğinde, yani pozitif değil de negatif etki yaratacak şekilde verildiğinde, karşımızdaki kişi savunma refleksi ile hareket edecek, hayal kırıklığı, motivasyon kaybı ve hatta çatışmaya kadar gidebilecek.
Hedefe, amaca yönelik verilen geri bildirimler performansı da olumlu yönde etkiler. Özellikle çalışma dönemi içinde, somut veri veya objektif gözleme dayalı geri bildirimler anlık verildiğinde, gelişim planı ile de desteklenerek takip edildiğinde, çalışanların bağlılığına da olumlu katkı sağladığı çok nettir.
Davranışa, performansa yönelik geri bildirim süreçleri, kurumların politikasına bağlı olarak ödül sistemi ile de desteklenebilir. Ödül sistemi sadece maddi araçlara yönelik değil de kişilerin gelişimine katkı sağlayacak, motivasyonu arttıracak etkinlikler, eğitim ve gelişim projeleri olmalı.
Geri bildirimler, kişilerin kendilerine daha çok soru sormasını teşvik etmeli, sorduğu sorulara açık, net cevaplar bulmasını da desteklemeli. Unutmayalım ki geri bildirimin anahtarı açık iletişim ve meraktır. Nasıl gelişebilirim? Ne yapabilirim? Sorularına heyecanla cevap veriyorsak, değişim ve dönüşüm başlamıştır. Geri bildirim bir sanattır, bazıları unutulmaz bazıları ise hatırlanmak bile istenmez…
*: Stone D, Heen S. Thanks for the feedback. Penguin; 2014.