İskemlesiz sınıflar geliyor
ABD’de bir ilkokulun yönetimi, sınıflardaki iskemleleri atmaya karar verdi. California’da San Rafael’deki Vallecito İlkokulu’nda öğrenciler, kendi boylarına ayarlanabilen masalara dayanarak ayakta ders görecekler.
Çünkü, çocukların daha ilkokul yaşından itibaren oturarak, hareketsiz bir yaşama alışmasını önlemek gerekiyor. İngiltere’de Cambridge kaynaklı bir araştırma, hareketsizliğin gerçek bir sağlık sorunu yarattığını gösterdi: Her yıl sadece Avrupa’da 676 bin ölümün sırf hareketsiz yaşam sonucu olduğu anlaşıldı. Aşırı şişmanlıktan ölenler 337 bini aşıyor. Avrupa’da hareketsizlikten ölenlerin sayısı, obezlikten (açıkçası oburluk) ölenlerden iki kat fazla. Avrupa’da hareketsizliği gidermenin, ölüm oranlarını % 7,5’a yakın düzeyde azaltacağı, obezliği gidermenin ölüm oranlarında yalnızca % 3,6’lık bir azalma sağlayacağı hesaplandı.
ABD’de eğitim araştırmalarıyla ünlü Kaiser Vakfı’na göre çocuklar ortalama 7.5 saati ekran başında geçiriyor: Uyanık oldukları sürenin % 80-90’ında hareketsizler. Buna doğal bir yaşam tarzı olarak alışıyorlar. Spor yapsalar bile yetmiyor.
İskemleyi sınıftan atacak ilkokulda ders süreleri sadece 15 dakika. Çocuklar günde 3-4 saati ayakta geçirecek. İsteyene iskemle de var. Masaları boylarına göre ayarlayacakları için, masaya dayanarak ayakta durmak onlara doğal gelecek. Masanın altında, ayak dayamak için ileri-geri oynayan pedallı bir düzenek de var. Çocuk, isterse buraya da ayağını dayayarak durur. Kuyrukta dikilmek gibi değil bu: Omurga-kalça açısını doğal bir açıyla koruyarak durmaya dinamik duruş deniliyor.
Ayakta durarak, çocukların ortalama % 17 daha fazla kalori harcadıkları, ABD’de resmi raporlara yansıdı. Daha kilolu çocuklar ise ayakta % 30 daha fazla kalori harcıyormuş. Sadece kiloya değil, hiperaktivite, dikkati odaklayamama (ADHD) sorununa da yarayacağı düşünülüyor. Çocukların, ayakta durarak ders izlediklerinde daha dikkatli oldukları bir veri.
Sınıftan iskemleyi atma fikri, kızları Vallecito İlkokulu’nda okuyan, San Fransisco’da olimpiyat sporcusu yetiştiren, ağır spor çalışmaları yaptıran CrossFit şirketinin kurucuları, fizyoterapist Juliet ve Kelly Starrett çiftinden çıktı. Okulun yenilikçi fikirlere açık yönetiminin oluruyla bu işe resmen başlanacak. Geçen aylardaki ilk denemeleri çocuklar sevdi. Sınıfl ara, yeni masaların faturası: 150 bin dolar. Starrett’ler bu fikri başka okullara da benimseterek ülke çapında bir kampanyaya dönüştürmeye başladılar.
İleri bilgi toplumlarında kimsenin ofisinin olmadığı iş merkezleri, sadece ayakta iş yapılan ofisler, yürüyen bant üzerine takılı çalışma yüzeyi gibi uygulamalar artık şaşırtmıyor, alışıldı. Ama bu alan, yenilikçi fikirlere ve hızlı ticarileşmeye açık: Stir M1 markalı 2,990 dolara satılan masa, size, iskemlenizden kalkıp ayakta 20 dakika durmanızı sağlayacak yapay zekayla donatıldı. O, aslında bir robot. Sizi masadan kaldırmak için, önce bir iki santim yükselip alçalıyor. Siz, bunun üzerine, masaya “yüksel” komutu veriyorsunuz. Önceden, bütün vücut bilginiz, kilo, kol uzunluğu, bel ölçünüz masanın “beynine” kodlanmış oluyor. Masa, bu ölçülere göre yükseliyor. Ayakta geçirdiğiniz sürede kaç kalori yaktığınızı da hesaplıyor. Hareketsizlik, artık “yeni” sigara. 2012 verilerine göre dünyada sigara kaynaklı ölüm 5.1 milyon. Hareketsizlik kaynaklı: 5.3 milyon. Dünya Sağlık Örgütü’nün Türkiye verileri 2002-03’ten kalma: Hareketsizlik oranı erkeklerde %29, kadınlarda %43. Aktif Yaşam Derneği’nin 2011 bulgusuna göre “yeterli düzeyde hareketli” kesim sadece %25. Yaşlılardan sonra en hareketsiz grup gençlerimiz.