Jackson Hole toplantısı
ABD Merkez Bankası (FED) 1978 yılından beri ABD'nin Wyoming eyaletindeki Jackson Hole kasabası yakınlarındaki bir milli parkın içinde yıllık bir sempozyum düzenliyor. Ev sahipliği yapan Kansas eyaletinin merkez bankası (Federal Reserve Bank of Kansas). Tanınmış akademisyenler, dünyanın dört bucağından merkez bankacıları ve finans konusunda bilinen basın mensupları katılıyor bu toplantılara.
Sempozyum eski bir Kızılderili bölgesinde yapılıyor. Ormanın içinde küçük bir ana bina ve bungalovlar, önde küçük bir göl, onun hemen berisinde de Teton Dağları var. Dünyadan yalıtılmış bir bölge. Bungalovların arasındaki çöp kutularının üzerinde "Dikkat, açıkta yiyecek bırakmayın, ayılar gelebilir!" yazıyor. Zaten her bir tarafta 'Amerika ya da Kanada geyiği (moose)' denilen uzun boynuzlu hayvanlar dolaşıyor. Gündüz konuşmalar, tartışmalar, akşama da barbekü partisi falan.
O toplantılara iki kez ben de katıldım; 2002 ve yanılmıyorsam 2003'te. Seyahatin süresi -ben dört uçak değiştirerek gidebilmiştim- in, bin, uçak değiştir, 24 saati geçiyor, oldukça hoş bir yer. Üstelik çizgi romanlara meraklıysanız, vahşi batıya ilişkin çizgi romanlarda geçen bölgelerden birindesiniz, nehir isimlerini falan hemen tanıyorsunuz. Zaten sağda solda Kızılderili eşyaları satılıyor; konferansın yapıldığı yerde de var.
Toplantılarda önemli akademik sunumlar yapılıyor. Ayrıca FED Başkanı da konuşuyor. Mesela 2002'deki toplantıda, o zamanki FED Başkanı Greenspan, merkez bankacılığı açısından önemli şeyler söylemişti. Konuşma metninden tercüme ediyorum: "Ö1990'ların ortalarından itibaren ekonomideki ve finansal piyasalardaki gelişmeleri anlamak çabası politika yapıcıları için özellikle meydan okuyucu bir uğraş olduÖ FED varlık fiyatlarında oluşan balonlara ilişkin bazı sorunlara eğildiÖ Olaylar geliştikçe, bir balonu belirlemenin ne kadar zor bir iş olduğunu, ancak o balon patlayıp da varlığı böylece kanıtlandıktan bu balonun saptanabildiğini fark ettik. Dahası, önceden belirlenebilseler bile, hep kaçındığımız bir keskin ekonomik daralmaya yol açmadan bu balonun büyümesinin engellenebileceği hiç açık değildi."
Dikkat ederseniz az önce Greenspan 'önemli şeyler' söyledi dedim. Önemli olması illa doğru olması ya da herkesin aynı görüşü paylaştığı anlamına gelmiyor. Zaten Greenspan'in bu söyledikleri küresel krizle birlikte çok eleştirildi. Zira küresel krizin temel nedenlerinden biri konut kredilerinde ve konut fiyatlarında oluşan balondu. Konuşmasındaki görüş çerçevesinde, Greenspan, bu balonun büyümesine izin vermekle suçlandı.
Bu yılki Jackson Hole konferansına finansal piyasalar büyük önem veriyorlar. Bunun temel nedeni, FED Başkanı Bernanke'nin 'ikinci parasal genişlemeyi' 2010'daki toplantıda açıklaması. Bir süredir ekonomi basınında tartışılan bu. FED, acaba o çok beklenen üçüncü parasal genişlemeye gidecek mi? Gidecekse, Bernanke, tıpkı 2010'da olduğu gibi, bu üçüncü parasal genişlemeyi Jackson Hole'da açıklar mı?
Böyle bir parasal genişlemenin Türkiye ekonomisine önemli etkileri olabilir. Avrupa'da statükonun değişmediğini varsayayım. Finansal piyasalarda risk alma iştahını artıracaktır yeni parasal genişleme. Türkiye ve benzeri ülkelere yeni bir sermaye akımını tetikleyebilir. Bu tür bir sermaye akımı, döviz kuruna aşağıya doğru baskı yapacak ve lirada değerlenme eğilimleri boy gösterecektir. Aynı zamanda bankaların ve şirketler kesiminin daha rahat borçlanma olanaklarına sahip olmaları anlamına gelir. Kredi arzını artırma isteği güçlenir.
Enflasyon üzerine iki zıt etki oluşur. Liradaki değerlenme eğilimi maliyetleri aşağıya iter; enflasyon düşer. Kredi genişlemesinin boyutuna bağlı olarak iç talep canlanır; enflasyonu artırıcı etki yapar. Önemli bir süre, bu etkilerden maliyet etkisi ağır basar. Kredi genişlemesinin büyüme üzerine olumlu etkisi olması beklenir. Cari işlemler dengesindeki iyileşme sona erer ve açıkta yeni bir artış sürecine girilir. Avrupa'daki durumun kötüye gitmesi halinde bu söylediğim etkiler güç kaybeder hatta hiç oluşmayabilir. Durumun iyiye gitmesi halinde ise belirttiğim etkiler güçlenir.