Kazın ayağı
Gümrük Birliği anlaşmasını büyük bir sevinçle 1996’da imzalamıştık. Zaman ne kadar çabuk geçiyor! ‘Tam üye olacağız’ derken bugün ‘güncelleştirme’ye sevindirik olduk. Neyse, konumuz o değil.
Konumuzu geçtiğimiz günlerde bir toplantıda İKV Yönetim Kurulu Başkanı Ayhan Zeytinoğlu bir ‘uyarı’ şeklinde açıkladı. Aslında geçtiğimiz yılın Aralık ayında İKV ve TOBB Brüksel Temsilcisi Haluk Nuray, İKV dergisi için kaleme aldığı ‘Sınırda Karbon Mekanizması Kapımızı Çalarken’ başlıklı makalesinde ‘konuyu’ anlatmıştı.
Baş harfleriyle ‘SKDM’ denilen bu mekanizmanın Ocak 2023’ten itibaren yürürlüğe girmesi gündemdeydi. Haluk Nuray bu yazısında AB’nin yapmak istediklerini yıllardır anlattığını, uyarı görevini yaptığını dile getiriyordu. “AB’nin planının ucunun bize dokunacağını” ifade ederek, Türkiye’nin karşı eylem olarak hızla oluşturduğu ‘Yeşil Eylem Planı’ hakkında “SKDM’nin yaratacağı ekonomik hasarın nasıl engelleneceği konusunda somut bir eylem planı içermiyor” diyordu.
Haluk Nuray; “1 Ocak 2023 tarihinden itibaren, tüzük kapsamına girecek sektörlerde AB’ye ihracat yapan firmalarımız, o malın üretiminde doğrudan ya da dolaylı olarak kullandığı/yarattığı karbon ölçümünü, üçer aylık dönemlerle ithalatçısına bildirmek yükümlülüğü ile karşı karşıya kalacaklar.” diyerek işin birinci perdesini anlatıyordu.
(Çok daha karmaşık olan ikinci perde ayrı yazıların konusu.) Şu ‘güncelleştirme’ konusu gündemdeyken ‘acemi’ olmamak gerekliliğini hatırlatmak ve 1980’lerde Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın seçkin teknisyenleri arasında olan ve hayatının büyük bölümünü AB takibi yaparak Brüksel’de geçirmiş olan Haluk Nuray’ın şu yorumlarını mutlaka değerlendirmenizi isterim: “İklim değişikliği ile mücadele anlayışı yaygınlaştıkça şu an sadec e AB’de değil, yüksek gelir düzeyindeki ülkelerin çoğunda bir çeşit karbon fiyatlandırma sistemi geliştirildi.
Hâlihazırda işleyen 24 sistem var. 22 ülke daha benzer sistem kuruyor.” Sonuçta çözüm için emisyon azaltımı öngören sistemlerin üçüncü ülkelerde de uygulanması gerekli görüldü.
Böyle olmasaydı, bu ülkelerde (AB gibi) emisyona neden olan firmalar başka ülkelere kaçacaklardı. AB’nin bulduğu yol ‘SKDM’ oldu. Sanayi devriminden bu yana asıl kirleticilerin onlar olması nedeniyle bulunan çözüm, sanayisi daha az gelişmiş ülkeler tarafından ceza olarak görülüyor.
Üstelik SKDM başarılı olursa, bu sistemi uygulayan ülkeler uygulamada birleşerek ittifak oluşturacaklar. Bu paragrafı Haluk Nuray’ın değerlendirmelerinin özeti olarak ‘anladığım şekilde’ yazdım. Neyse ki 2022’nin sonunda sözkonusu AB uygulaması-tüzüğü biraz ertelendi ve biz de seçimdi, dövizdi, enflasyondu diyerek kendi işimize döndük.
Pardon! Bu arada Haluk Nuray, AB’nin kendi ithalatçı firmalarından talep ettiği ‘beyan form’larının kopyalarını da sözkonusu yazısında paylaştı. Lütfen ihracatçı firmalarımız bu ‘kopya’ları incelesin.
Biz kendi dertlerimiz ile meşgul iken AB çalışmalarına devam etti ve 1 Ekim 2023 itibariyle sistemin uygulanmaya başlanacağını duyurdu. İKV Yönetim Kurulu Başkanı Ayhan Zeytinoğlu da işte bu ‘tarih’i dile getirerek ‘ne yapılması gerektiğine ilişkin’ uyarılarda bulundu.
Başkan Zeytinoğlu ; “SKDM ile demir çelik, alüminyum, gübre, çimento, elektrik ve hidrojen sektörlerinde AB’ye yapılacak ithalatta karbon ayak izini yansıtacak şekilde bir maliyet ürünlere yansıyacak. Bu ürünlerde önemli tedarikçi olduğumuz dikkate alındığında bu sürece uyum sağlamak ve hazırlıklı olmak, ülkemizin ihracattaki konumunu korumak ve geliştirmek açısından şart.
AB ETS’si benzeri bir karbon piyasası oluşturmak için çalışmaların yürütüldüğünü biliyoruz. Bu piyasayı oluştururken iş dünyası ve imalat sanayinin önceliklerini ve ihtiyaçlarını dikkate almak, sürdürülebilir ve iklim dostu metotların yerleşmesini sağlamak için destek olmak büyük önem taşıyor.
Aksi takdirde rekabet gücümüz açısından ciddi zorluklarla karşılaşabiliriz.” dedi. Haluk Nuray bir tarafını, Başkan Zeytinoğlu bir tarafını anlattı. Dünyayı en çok kirletenler kendileri ödemek yerine, faturaya kendine mal satan herkesi katıyor. İstersen ödeme!