Kişi başına gelirde on yıl önceye döndük

Aslında ne tuhaf bir durumdayız. Ekonomi çok küçülmedi diye mutlu olacak hale geldik. Türkiye ekonomisi yılın ilk çeyreğinde genel tahminler doğrultusunda yüzde 2.6 küçülünce bizim gibi daha yüksek oranda küçülme bekleyenler için bu hoş bir sürpriz oldu doğrusu.

GSYH’deki ilk çeyrek küçülmesi yüzde 2.6’da kaldı kalmaya ama bu nasıl oldu dersiniz... Çok çeşitli yönlerden incelenebilir GSYH gerçekleşmesi. Ama bizim dikkatimizi çeken sektörlere göre büyüme oranları oldu.

Bu yılın ilk çeyreğinde geçen yıla göre sanayi sektöründe yüzde 4.3, inşaatta yüzde 10.9, ticaret, ulaştırma, konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetlerinin toplamından oluşan hizmetler sektöründe yüzde 4 azalma kaydedilmiş. Tarımda ise yüzde 2.5 büyüme var.

Tarımda yüzde 2.5 büyüme! Bilmem size de şaşırtıcı geliyor mu?

Ancak tarımdaki büyümenin GSYH’yi öyle çok fazla etkilemesi söz konusu değil. Tarımın GSYH içindeki payı yüzde 3’ü ancak buluyor. Dolayısıyla tarım yüzde 2.5 büyümek yerine aynı oranda küçülse de çok şey fark etmezdi, yüzde 2.5 değil de yüzde 5 büyümüş görünse de... Ama yine de içinde bulunduğumuz koşullarda tarım üretiminin adeta dibe oturduğu bir süreçte yüzde 2.5 büyüme, mucize gibi bir durum.

Kişi başına gelir 9.151 dolar

Kişi başına gelir takvim yılı itibarıyla hesaplanır. Ancak son bir yıldaki GSYH büyüklüğünü ve yine bu döneme denk gelen nüfus tahminini kullanarak kişi başına geliri hesaplamak mümkün.

TÜİK verilerine dayalı olarak yaptığımız hesaplamaya göre geçen yılın son üç çeyreği ile bu yılın ilk çeyreğini kapsayan son bir yıldaki GSYH büyüklüğü 747.6 milyar dolar. Aynı şekilde hesaplanan bir önceki yılın GSYH büyüklüğü ise 882.5 milyar dolardı.

Nüfus artış hızına ilişkin verileri dikkate alarak yaptığımız hesaplama mart ayı itibarıyla son bir yıldaki ortalama nüfusun 81.7 milyon kişi olduğunu gösteriyor. 747.6 milyar dolarlık GSYH ve 81.7 milyonluk nüfusa göre kişi başına gelir son bir yıl ortalamasında 9 bin 151 dolara indi.

Geçen yılın mart ayı itibarıyla geriye doğru son bir yıldaki ortalama nüfus 80.6 milyon kişiydi. 882.5 milyar dolarlık GSYH’ye göre de kişi başına gelir 10 bin 948 dolar olarak bulundu.

Dolayısıyla bu yılın mart ayındaki yıllık baza getirilmiş 9 bin 151 dolarlık kişi başına gelir, geçen yılın mart ayında yıllık bazda 10 bin 948 dolar olan gelire göre yüzde 16 oranında 1.797 dolar azaldı.

On yıl öncesiyle aynı

Kişi başına gelir 2001 krizi sürecinde 4 bin doların altına indikten sonra 2003 yılıyla birlikte hızla tırmanmaya başlamış ve 2017 yılında 9 bin 656 dolara ulaşmıştı.

Bir yandan ekonomi büyüyordu, bir yandan TL çok değerli seyrediyor, hatta “1 dolar 1 liraya eşit olacak” gibi yorumlar yapılıyordu. TL’nin bu değerli seyri bir enerji birikmesi gibiydi aslında.

Borçlandık, çok ithalat yaptık, çok cari açık verdik; ekonomideki tüm olumsuzlukları halının altına süpürdük de süpürdük!

2008 yılında kişi başına gelir 11 bin dolara dayanarak yeni bir rekor kırdı. 2009 krizi gidişatın sekteye uğrayabileceğinin işareti gibiydi, ama yine pek ders çıkarmadık.

Sonrasında yine işler yoluna girer gibi oldu, kişi başına gelirimiz yeniden arttı ve 2013 yılında zirveyi gördük. Kişi başına gelir 12 bin 480 dolara ulaşmıştı.

Ve iniş başladı... Kişi başına gelir beş yıl boyunca soluksuz bir şekilde azalarak geçen yıl yeniden 10 bin doların altına indi.

Gerileme bu yıl da sürüyor. Biraz önce de aktardık mart ayı itibarıyla yıllıklandırılmış kişi başına gelir 2018 sonundaki düzeyin de altına inerek 9 bin 151 dolar oldu.

Yıllık büyüme yüzde 0.3’e geriledi

Yıllıklandırılmış kişi başına gelir gibi mart ayı itibarıyla yıllıklandırılmış büyüme hızını hesaplamak da mümkün.

Bulduğumuz oran yüzde 0.3. Mart ayı itibarıyla son bir yıldaki GSYH büyüklüğünün, önceki bir yıldaki büyüklüğe göre artışı yalnızca bu düzeyde.

İlk çeyrekte geçen yıla göre küçülmüştük. Yıllık bazda da eksiye inmeye ramak kalmışız.

2018’in mart ayındaki yıllık GSYH büyüklüğünün bir önceki yıllığa göre artışı ise tam yüzde 7.9 düzeyinde gerçekleşmişti.