Krizin yönü değişebilir
ABD'nin üçüncü çeyrekte, ikinci çeyreğe göre yüzde 3,5 büyümesi resesyon bitti mi sorusunu gündeme getirdi. Evet bitti diyenler çoğunlukta oldu. Ancak bu iyimserlik uzun sürmedi. Çünkü bu defa da tüketim harcamaları düştü. Daha da beteri pazartesi günü Nouriel Roubini Financial Times'ta yazdığı makalede ABD'nin yeni bir krize girebileceğini söyledi.
Bu tartışmalar doğal olarak yeniden başa mı dönüyoruz kaygılarını artırdı. Krize karşı umarsız davranmaktansa kaygı duymak krizi aşma da daha anlamlı. Çünkü bu durum çözüm arayışlarını devam ettiriyor. Burada önemli olan ABD özellikle 2009'da krize karşı takındığı aktivist politikaları devam ettirip ettirmeyeceği. Soruya verilecek yanıt şu anda dibi görüp yeniden yükselişe geçen (küçük oranlarla da olsa) dünya ekonomisinin önemli ülkelerinin yeniden tersine bir dönüşe girdiğinde başta ABD olmak üzere müdahaleci politikaları ile ilişkili.
Hiç şüphesiz yıllarca devletin ekonomiye müdahale etmemesi gerektiğini söyleyip, bu söyleme uygun kuramlar geliştirilmesine zemin hazırlayan, bu kuram sahiplerine Nobel Ekonomi Ödülleri dağıtılmasını sağlayan ideolojinin bir U çekip hayır artık ben müdahaleci olacağım demesi kolay değil. Kriz boyunca yaşadıklarımızı düşündükçe atalet kazanmış politikalardan dönmek istendiğini ancak bunun gecikmeli olacağını söyleyebiliriz. Üstelik bu dönüşümün başarı olasılığı da kesin değildir.
Bugünlerde dünya ekonomisinin baş aktörlerinin politika yapıcıların içinde bulundukları durum, bir otomobil sürücüsünden çok büyük tonajlı gemi kaptanlarınkine benzemektedir. Çünkü iktisat politikası araç kullanmaktan ziyade bir büyük gemiyi yönetmeye benzer. Bir aracın direksiyonu çevrilince hemen yönünü değiştirir. Buna karşılık bir gemi kaptanının dümeni ayarlamasından sonra belli bir gecikme ile gemi yön değiştirir. Yön değiştirdikten sonra da eski yönüne dönmesi için bir süre geçmesi gerekir. Hele ki kaptan acemi ise dümeni kaçırdıktan sonra kaptan yanlışı düzeltmek için aşırı hareketler yapabilir. Acemi kaptan hatalarını düzeltmek için aşırı dümen hareketleri yaptıkça da geminin rotası dengesizleşir. (Örnek G. Mankiw'e ait. Ayrıntısı için G. Mankiw, Makroekonomi, Eflatun Yayınevi, 2009. Kitabı biraz da teorik altyapısı ile ekonomiyi öğrenmek isteyenlere, yani iktisadı ciddiye alanlara öneririm).
Gün artık ABD'nin ve diğer ülkelerin politika yapıcılarının (kaptanlarının) maharetlerini sergileme zamanıdır. Önce dümeni doğru kırmak sonra rota da tutmak gerekiyor. Şu anda rota Keynesyen politikalardan yana ancak enflasyon riski doğduğunda, bütçe açıkları arttığında gemiyi rotada tutabilecekler mi? Bu belli olamadığı gibi tutulabileceğine ilişkin güven de tam oluşmamıştır. Piyasalardaki oynaklığın nedeni budur.
Buna benzer bir soruyu bu hafta başında farklı bankaların uzmanlarına verdiğim seminerde katılımcılara sordum. Bizim bankacılarımızda tıpkı ABD'liler ya da Avrupalı bankacılar gibi tedirginler. Bizim bankacılar sadece yurtdışındaki kaptanlarından dolayı değil, ülkemizin kaptanı (kaptanlarından) dolayı tedirginler. Bu tedirginlik sürdüğü sürece de kimse istikrara dönüş yolculuğu başladı diyemez.