Küresel hoşnutluk indeks

Bilişimteknolojisi ilerledikçe, veri toplama yeteneği artıyor. Okyanuslar gibi uçsuz bucaksız bir veri denizinde nasıl yol alacağımızı pek bilemiyoruz. Türkçe kaynaklarda bile Büyük Veri diye bir kavram görülmeye başlandı. Bizde Büyük Veri’lik bir üretim var mı belirsiz, ama ileri bilgi toplumlarında var. Ve biz, o toplumlarla işbirliği içindeyiz.
Büyük Veri’den “bilgi”nin nasıl elde edileceği konusu da karışık. Hangi istatistik yöntemlerle? Ve hangi bilişim yöntemleriyle?
  ***
ABD’nin kuzeydoğusunda Vermont Üniversitesi Karmaşık Sistemler Merkezi ile devlet bütçesinden Büyük Veri araştırmaları için fon alan MİTRE şirketinin ortak çalışması sonucunda yepyeni bir küresel indeks “önerisi” şekillenmeye başladı: Küresel Memnuniyet İndeksi (İngilizcesi kısaca Hedonometer).

Dünyada her gün atılan milyonlarca tweet’te kullanılan 10 bin İngilizce “anahtar” sözcük üzerinden, bunca insanın o an kendisini mutlu mesut ve durumdan  hoşnut mu hissettiği, ya da tam tersi mi olduğu, bu Küresel İndeks’le anlaşılacak.
Şimdilik sadece bir gün içinde atılan 50 milyon tweet’ten topladıkları veriyi analiz edebiliyorlar.

Ama kısa sürede, veri her saat başı yenilenecek. Daha sonra her dakika, her saniye... Borsa endeksi gibi. Borsa indeksleri “anında” iner, çıkar, aynen öyle bir Küresel Hoşnutluk Endeksi’miz olacak.

Acaip matematik hesaplara ve algoritmalara dayalı bu sistem, dünyada uçuşan tweet’leri “atom” düzeyinde yakalayıp, bu atomlardan “küresel psikolojik durumu”u anlamayı öneriyor. Teknoloji geliştikçe, atomlardan oluşan “duygu molekülleri”ni de yakalamayı becerecekler.

İndeksin temel aldığı sözcükler, deneysel psikolojik yöntemlerle ortaya çıktı. Geniş bir çalışma oldu. Ama neticede, twitter’i sadece İngilizce kullanan örneklemden, ruhsal durumu yansıtan “anahtar” sözcükler süzüldü. “Damıtıldı” desek daha doğru.
  ***
Bir kaç paragrafla bu yenilikçi projeyi özetlemek haksızlık. Ama projenin çok belli bazı zayıflıkları şimdiden görülüyor: Twitter, evet şu sırada dünyada en popüler hızlı iletim kanalı. Ama bu kanalda kullanılan İngilizce kalitesi kuşkulu. Örneğin, ciddi haber merkezleri, twitter’a güvenemez, ama twitter’sız da kalamaz. 15 Nisan’da Boston Saldırısı’nda twitter mesajlarının “halini” beğenmeyenler arasında olan Los Angeles Times, “Sosyal medya kontrolden çıktı” diye yazdı:

- Yalan yanlış isimleri açıkça yayınlayarak, olayla ilgisi olmayan masumları zan altında bıraktılar.

- Polis telsizi dinleyerek bölük pörçük veri kırıntılarını “kesinleşmiş bilgi” gibi aktardılar.

- Herkes amatör dedektif kesildi ve kendini sanki CSI dizisi kahramanı sandı.

Aynı gün, iletişim ders kitaplarına “örnek olay” olacak en berbat hatayı CNN International’ın yapması bir başka rezaletti: “Islamic Czech Republic” dedi CNN muhabiri. Çeçen yerine Çek diyor! Orada bile böyle cahillik mümkünse, twitter’daki vatandaşın “ortalama” cehaleti tavanı deler - mecbur! Veriyi “böyle” bir tabandan toplayan Endeks’in güvenirliği ne olacak gibi başka sorular da var, ama yerimiz kalmadı.