Sistem yaklaşımı içinde asgari ücret
Bazı zamanlarda mantığını anlamakta zorluk çektiğimiz ilişkileri ve gelişmeleri basit yaklaşımları dikkate alarak açıklamak bunlara bir anlam yüklemek konusunda bizlere çok yardımcı olabiliyor. Çok yeni bir örnek vermek gerekirse, çoğu zaman siyasal karar mekanizmalarını ihtiyaçlar hiyerarşisi yaklaşımını dikkate alarak açıklamak daha anlamlı sonuçlar üretebilmemizi sağlayabilecektir.
Günlük hayatta karşı karşıya kaldığımız birçok durumu açıklamak konusunda bize yardımcı olabilecek bir diğer yaklaşım ise sistem yaklaşımıdır. Sistem yaklaşımını bilmek, karar süreçlerinde fayda maliyet analizlerini yaparken sistem yaklaşımı içinde düşünebilmek çoğu zaman daha doğru kararlar alabilmemizi sağlayacaktır. Özellikle ekonomik konularda bu yaklaşım çok işe yarayabilecektir.
Çok özetle ve basitleştirerek söylemek gerekirse, sistem yaklaşımında sistem aynı amacı gerçekleştirmek için var olan (çalışan), hepsi hem birbiriyle hem de çevresel faktörler ile etkileşim içinde olan küçük parçalardan oluşur. Bu durumda, sistemin küçük bir parçasına ilişkin olarak alınan bir karar, uygulamaya konulan bir eylem aslında sadece o bileşeni değil sistemin bütününü ve doğal olarak sistemi oluşturan diğer parçaları da etkileyebilecektir.
Dolayısıyla yerel bir ekonomiyi bir sistem olarak ele alırsak, ekonominin bileşenlerinden biri hakkında alınacak kararın diğer bileşenlere etkilerini de düşünmek gerekecektir. Aksi takdirde, hiç istenmeyen veya düşünülemeyen etkiler ile karşılaşmak hatta eski bir deyimimizle anlatmak gerekirse, kaş yaparken göz çıkarmak durumunda kalabiliriz.
Asgari ücret tartışmalarını izlerken, aklıma gelen düşünceler bunlar. Geçenlerde hizmet sektöründe faaliyet gösteren bir iş adamı çalışanlarının önemli bir kısmının asgari ücretli olduğunu ve taahhüt işinde olduğu için gelir artışı yaşamadan ciddi oranda maliyet artışına katlanmak zorunda kalacağını anlattı. Asgari ücretin artışına kimse olmadığı gibi ben de karşı değilim ancak karar alıcıların bunu uygulamaya koyarken, diğer bileşenleri de dikkatle incelemek zorunda olduklarını söylemeye çalışıyorum. Sadece asgari ücret değil, ücretler seviyesinin genelinde bir artış beklemek gerekiyor. Sadece ücretler seviyesinde de değil, dolaylı olsa bile fiyatlar genel seviyesinde de benzer bir hareket beklenebilecektir. Asgari ücret o kadar çok faktörü etkilemektedir ki, bir süre sonra üniversitelerin öğrencilerinin isteğe bağlı stajlarını sınırlandırması gibi aslında bir bağlantısı yokmuş gibi gözüken sonuçlar bile karşımıza çıkabilecektir. Kamunun maliye politikası araçlarını kullanarak istenmeyen bazı hareketleri baskı altına almaya çalışması durumunda ise asgari ücrette yapılan artış sözde artış olmaktan öteye geçemeyecektir.
Bu nedenle karar alıcıların bu kararı uygulamaya geçirirken, ekonominin diğer bütün bileşenlerinin verebilecekleri tepkileri hesaplamaları ve dikkate almaları gerekmektedir. Gerekiyorsa, bu kararla birlikte telafi edici bazı mekanizmalar da uygulamaya konularak, asgari ücret artışının ekonomi üzerinde bir yük olması yerine ekonomide olumlu bir hareket yaratması sağlanabilecektir.