Transfer yasağı bizi nasıl etkiler?
EKO SPOR / Tuğrul Akşar
Geçen hafta Avrupa futbolunda milyonluk transferlerin futbol kulüplerini nasıl etkilediği üzerinde durmuştuk. Avrupa futbolunda transfer ekonomisi son hız yoluna devam ederken, kulüplerin mali disiplinden hızla uzaklaşmaları sonucu Avrupa'da önemli liglerin transferde açık verir konuma geldiklerinden söz etmiştik. Bu durum Avrupa futbolu için uzun vadeli sürdürülebilir durum olmaktan uzak görünüyordu.
Peki, Avrupa futbolu ekonomik büyümesini sağlar ve transfer ekonomisi milyar eurolara ulaşırken biz ne durumdayız? Kulüplerimiz geçen sezonu nasıl bir bütçeyle kapattılar? Ülkemizde transfer ekonomisi yıllar itibariyle nasıl bir gelişim gösterdi? Ve en önemlisi UEFA olası bir transfer yasağı getirmesi durumunda kulüplerimizi ve futbol ekonomimizi nasıl bir tehlike bekliyor? Bütün bu sorulara yanıtları da bu hafta sizlerle paylaşmak istiyorum.
Transferde bizde durum ne?
Avrupa futbolunda transfer piyasası hızla gelişir ve kulüpler bu işe milyon Eurolar harcarken, bizim kulüplerimiz de pek tabi ki, yerinde durmadı.
Sonunda söyleyeceğimizi baştan söylersek: Türk futbolu yabancı oyuncu ithalatına (transferine) dayalı büyüme modeline devam ediyor. Bu nedenle de transfer ekonomimiz sürekli cari açık veriyor.
Kulüplerimiz 2012'de de bütçe açığı vermeye devam etti
Dışarıdan oyuncu transferi nedeniyle cari açık veren Türk futbol ekonomisinde içeride işler nasıl gidiyor? Bu soruya yanıt vermek için gelin isterseniz futbol kulüplerimizin 2011-12 sezonunda yaptıkları transfer harcamaları ve oyuncu satımından elde ettikleri transfer gelirlerine bir göz atalım.
Aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere, Süper Lig'de yer alan on sekiz kulübün 2011-12 sezonunda yapmış oldukları toplam transfer hareketleri sonucunda, toplamda 129 milyon 820 bin euro transfer harcaması yapmalarına karşın, elde ettikleri transfer gelirleri 99 milyon 785 bin uro olarak gerçekleşmiş. Buna bağlı olarak kulüplerimizin transfer ekonomisi söz konusu sezonda 30 milyon 005 bin euro açık vermiş durumda. (Bu tutarlar yabancı oyuncu transferlerini de kapsıyor)
- 2011-12 sezonunda 18 Süper Lig kulübü toplam 129 milyon .820 bin euro transfer harcaması yaparken, 99 milyon 785 bin euro da transfer geliri elde etti.
- Buna göre 2011-12 sezonunda Süper lig'de transfer bütçesi 229.605.000 Euro olarak gerçekleşti.
- 2011-12 sezonunda yapılan transfer hareketleri sonrası Türk futbolu 30 milyon 035 bin euro açık verirken, kulüpler bu tutar kadar borçlanmaya gitti.
- İlk beş kulübün toplam transfer harcamaları 103 milyon 720 bin euro olarak gerçekleşirken, bu tutar toplam transfer harcamasının %80'ini oluşturdu.
- İlk beş kulübün toplam transfer geliri ise 58 milyon 770 bin euroya ulaşırken, bu tutar toplam transfer gelirinin %59'unu oluşturdu.
- 44 milyon 950 bin transfer açığı veren ilk beş kulübün toplam transfer bütçesinden aldıkları pay %19.5'a ulaştı.
- 2011-12 sezonunda 73 yabancı oyuncu transferi yapıldı,
- 45 yabancı oyuncu yurtdışına gitti.
- Bu transferler için toplam 87 milyon 450 bin euro ödendi.
- Yurtdışı oyuncu satımından ise 57 milyon 300 bin euro kazandık.
- Buna göre yabancı oyuncu ithalatından 30 milyon 150 bin euro Türk futbolu açık verdi.
- Yerli yabancı toplam transfere ödenen tutar ise 129 milyon 830 bin euro, oyuncu satımı nedeniyle elde olunan gelir ise 99 milyon 100 bin euroya ulaştı ve buna göre Türk futbolunda transfer ekonomisinin büyüklüğü 228 milyon 930 bin euroya yükseldi. Buna göre bu tutar toplam 585 milyon euroluk futbol ekonomisinin %39'una karşılık geliyor.
- Dört büyük kulübün yabancı oyuncu transferi nedeniyle toplam transfer açığı ise 40 milyon 450 bin euroya ulaşıyor. Bu tutar toplam transfer bütçesinin %18'ine karşılık geliyor.
Sonuç
Türk futbolu bugün itibariyle sahip olduğu kıt kaynaklarını verimli bir şekilde kullanamıyor. Bu verimsizlik kulüplerimizi süreç içinde mali disiplinden uzaklaştırıyor.
Türk futbolu bugün alt yapıya dayalı bir büyüme modeli yerine yabancı oyuncu transferine dayalı bir büyüme modeliyle yoluna devam ediyor. Bu durum Türk futbol ekonomisinin cari açık vermesine yol açıyor. Oluşan açığı kapatabilmek içinse kulüplerimiz yoğun borçlanmaya yöneliyorlar. Artan borçluluk ise kulüplerimizi finansal disiplinden uzaklaştırıyor, çok büyük finansal problemlerle karşı karşıya getiriyor.
Olası bir transfer yasağı gelmesi durumunda Türk futbolu çok zor bir sürecin de içine girmiş olacak. Bu yasağın etkisi Türk futboluna beklendiğinden daha fazla olabilecek. Ancak bu olası durumun gerçekleşmesi söz konusu olursa, Türk futbolu belki de bu sayede kendi alt yapısına yönelme fırsatına kavuşmuş olacak. Ne var ki, bir getiri/götürü karşılaştırması yaptığımızda, bu yasağın götürüsünün, getirisinden daha fazla olacağı ortaya çıkıyor. Fiili durumda da zaten dengesiz bir şekilde devam eden transfer ekonomimiz şu anda Türk futbolunun aleyhine çalışıyor. Burada zaman içinde optimal bir dengeyi kurmamız Tür futbolunun çıkarına hizmet eder.
Türk futbol ekonomisi cari açık veriyor
Yani bu transferler için ödediğimiz döviz giderlerimizi karşılayacak yeterli oyuncu dış satımı, yani dış transfer geliri elde edemediğimiz için, Türk futbolunun dövizli gelirleri, dövizli giderlerini (dış transfer harcamalarını) karşılamakta yetersiz kaldığı için futbol ekonomimiz cari açık veriyor. Ya da daha basit ifadeyle, yıllar itibariyle yurtdışına sattığımız oyunculardan kazandığımız paralar ne yazık ki, yabancı oyuncu transferlerimizi karşılamakta çok yetersiz kalıyor. Ülke futbol ekonomisi bir yandan bu şekilde dış açık verirken, diğer yandan, yapılan transferlere harcanan paraları karşılayacak yeterli gelire de sahip olamadığımız için kulüplerimiz bu kez de bütçe açığı (iç açık) vermeye başlıyorlar. Yabancı oyuncu transferini karşılayacak ya da genel olarak transfer harcamalarını karşılayacak yeterli gelire sahip olamadığımız için sürekli açık veren transfer ekonomimiz kulüplerimizi mali disiplinden uzaklaştırmaya başlıyor. Bu açığı borçlanmaya kapatmaya çalışan Türk futbol ekonomisi de bu sefer de yoğun borçlanmaya yöneliyor, mali disiplinden iyice kopuyor ve sonu UEFA'dan men edilmeye kadar giden bir sürecin içine giriyor.
Aşağıdaki tablo, yukarıda açıklamaya çalıştığımız somut durumu net olarak ortaya koyuyor.
Yukarıdaki tabloyu incelediğimizde;
Türk futbol ekonomisinin önemli bir bileşeni konumundaki transfer ekonomisinde son yedi yıllık gelişime bakıldığında, Türk transfer ekonomisinin birikimli açığının 294 milyon 580 bin euroya ulaştığı görülüyor.
Yıllar itibariyle dalgalı bir seyir izlese de Türk transfer ekonomisinin son yedi yıllık yabancı oyuncu transfer harcamaları 515 milyon 411 bin euroya ulaşırken, dışarıya oyuncu satımından elde ettiğimiz gelirler ise 220 milyon 831 bin euro olarak gerçekleşmiş ve bu süreçte 294 milyon 580 bin euro cari açık vermiş. Transfer ekonomimizin yıllık ortalama net cari açığı ise 42 milyon 082 bin euro olarak gerçekleşmiş durumda. Bu tutar, 585 milyon euroya ulaşan futbol ekonomimizin yaklaşık yüzde yedisine karşılık geliyor ve bu açık, bize durumun ciddi olduğunu gösteriyor.
Transfer yasağı gelirse ne olur?
UEFA'nın Mayıs 2012'de aldığı bir kararla Beşiktaş, Bursaspor ve Gaziantepspor'u Avrupa kupalarından men etmesi, doğal olarak aklımıza Türk futbolunun olası bir transfer yasağına da muhatap kalıp kalmayacağı endişelerini getirdi. En kötü senaryo olarak böylesi bir yasağın gelmesi durumunda kulüplerimiz ve transfer ekonomimiz nasıl etkilenir?
Ana başlıklarla ele alacak olursak;
I- Olumsuz yönler
1. İçeride yerli oyuncu fiyatları artar. Bu nedenle Türk futbolunda transfer enflasyonu oluşur.
2. Artan oyuncu maliyetleri nedeniyle transfer hareketleri azalır, transfer ekonomisi küçülmeye başlar.
3. Yapılacak zorunlu transferler için kulüpler daha fazla maliyete katlanmak durumunda kalırlar.
4. Dışarıdan kaliteli oyuncu gelmeyeceği için futbolumuzun kalitesi düşmeye başlar.
5. Düşen kalite, sportif rekabet gücümüzü geriletir.
6. İzlenilirlik düşer.
7. İzlenilirliği düşen futbol ekonomisinde başta naklen yayın gelirleri olmak üzere, diğer gelir kalemlerde gerilemeler yaşanır.
8. Geliri azalan ve küçülen futbol ekonomisi nedeniyle borç batağı içinde olan kulüplerimiz çok ciddi finansal sıkıntılar yüzünden kapanma tehlikesiyle yüz yüze kalabilirler.
II- Olumlu yönler
1. Altyapıya önem artar.
2. Yerli ve yetenekli oyunculara oynama fırsatı doğar.
3. Yetenek havuzumuz genişler ve yeni yetenekler çıkartabiliriz.