Türkiye için kırmızı alarm
ABD Merkez Bankası (FED) bir yıldır söz ettiği faiz oranını sonunda artırdı. Artış oranı %0,25 oldu. Artık FED’in politika faiz oranı %0,50. Bu 2006 yılından sonra yapılan ilk faiz oranı artışı.
FED’in faiz oranı artışı neden bu kadar önemli? Çünkü ABD dünya ekonomisinin yaklaşık %25’ini oluşturuyor, üstelik dünyada merkez bankaları tarafından tutulan toplam rezervlerin %70’i ABD Doları cinsinden.
Faiz oranı artışı ile ABD kaynaklı likidite bolluğu sona erdi. Bu küresel ölçekte doların fiyatının daha yüksek olacağını ifade etmektedir. Yani bir ülkenin merkez bankası dolara kavuşmak için daha yüksek bedel ödeyecek demektir. Bu da o ülke parasının devalüe edilmesi anlamına gelmektedir.
Faiz oranının artması ile birlikte kriz sonrası gelişmiş kapitalist ülkelerin unuttuğu bir kavram olan “enflasyon” yeniden gündeme girdi. Bu da artık parasal sıkılaştırma sözlerini daha çok duyacağımız anlamına geliyor.
Bu günden sonra gelişmekte olan ülkeler faiz artışı ekonomimizi nasıl etkileyecek telaşına düşecekler. Küresel fiyatlama mekanizması da bu süreçte doğal olarak devreye girecek. Nitekim karar sonrası petrol fiyatları varil başına 36,1 dolara kadar düştü.
Gelişmekte olan ya da moda terimle yükselen ekonomiler bu artışa farklı tepkiler verecek. Bu noktada belirleyici elbette makro ekonomik ana göstergeler, daha da ötesi makro ekonominin bilançoların yapısı olacak. Belirleyicileri sıralayalım:
-Cari açık oranı,
-Bütçe açığı oranı,
-Resmi rezerv düzeyi,
-Bankaların açık pozisyon oranı,
-Özel sektör borçlanma oranı,
-Kamu borç stoku oranı,
Bu değişkenleri bir kenara yazın, sonra da karşısına istediğiniz ülkelerin bu değişkenlerin değerlerini girin, göreceksiniz, çıplak gözle sizde bir sonuca ulaşacaksınız.
İktisatçılar bu analizi biraz daha karmaşık ve çok değişkenli olarak yapıyorlar. IMF iktisatçılarından Eugenio Cerutti, Stijn Claessens, Damien Puy geçen Eylül ayında böyle bir analiz yaptılar, sonuçları da (bugünlerde yetişkinlerin de boyama kitabı boyayarak zaman geçirdiklerinden görmüş olsalar gerek) renklendirerek verdiler.
Aşağıdaki tablo da renkler şöyle tanımlanıyor. Kırmızı alarm durumu ya da krize yakın, hardal rengi (kirli sarı) durumun kritik olduğunu, sarı renk ise uyarı tehlike sınırınızdasınız demek, beyaz ise sorun olmadığını göstermekte.
