Ve gıda enflasyonu yüzde 30’u da aştı...
Önce genel tabloya bakalım. TÜFE ocak ayında tahminler doğrultusunda geldi. Ocak ayındaki artış yüzde 1.06. Geçen yılın ocak ayındaki yüzde 1.02 ile neredeyse aynı düzeyde bir oran. Aylık oranda kayda değer bir değişiklik yaşanmayınca aralık sonunda yüzde 20.30 olan yıllık artış, ocak sonunda yüzde 20.35 düzeyinde oluştu.
Yani ne aylık bazda, ne yıllık bazda önemli bir hareket söz konusu. Ama detaylarda önemli veriler var... Özellikle gıda grubunda...
Bu arada bu yıl uygulanmak üzere yenilenen madde grubu ağırlıklarının açıklandığını, TÜFE’ye yeni maddeler alındığını ve bir kalemin çıkarıldığını ve madde derleme uygulamasında bazı değişikliklere gidildiğini de bir ön bilgi olarak aktaralım.
1- Gıda enflasyonu nereye?
TÜFE 2003 yılının ocak ayından bu yana oluşturuluyor. Yani ilk yıllık değişim oranı 2004’ün ocak ayında hesaplanmış. 2004’ün ocak ayından bu yılın ocak ayına kadar tam 15 yıl ve 1 ay geçmiş. Yani tam 181 ay.
İşte bu 181 ay içinde gıda ve alkolsüz içecekler grubunda ortaya çıkan en yüksek yıllık artışı bu ocak ayı itibarıyla görmüş bulunuyoruz.
Bu gruptaki yıllık fiyat artışı tam yüzde 30.97 düzeyine çıktı. Gıda ve alkolsüz içecekler grubundaki yıllık fiyat artışında daha önce yüzde 30 barajı hiç aşılmamıştı zaten.
Gıdada yıllıkla birlikte aylık artış da “altın madalyalı”! TÜFE’de aylık oran 2003’ün şubatından beri, yani 192 aydır hesaplanabiliyor ve gıdada ocak ayında yaşanan yüzde 6.43’lük artış, bu 192 ayın en yükseği.
TÜİK’in ocak ayında fiyatı en çok artış gösteren mal ve hizmetler listesi de zaten gıda maddelerinin fiyatındaki durumu ortaya koyuyor. Fiyatı en çok artan maddeler şöyle:
“Çarliston biber, patlıcan, ıspanak, sivribiber, taze fasulye, salatalık, domates, havuç, kabak ve ulaşım araçları ile ilgili hizmetler.”
İlk on madde arasında gıda dışından yalnızca bir hizmet girebilmiş.
Ekonomi yönetimi gidişatın böyle olacağını görüyordu tabii ki. Marketlerin denetleneceği görüşleri boş yere ortaya atılmadı. Suçlu marketlermiş gibi!
2- Artış şubatta da sürebilir
Geçen ayın son günlerinde Çukurova ve Antalya yöresinde yaşanan sel ve hortumun fiyatlar üstündeki etkisini asıl olarak şubatta göreceğiz. Dolayısıyla meyve ve sebze fiyatlarında ocakta yaşanan hızlı artış şubatta da sürebilir.
İşlenmemiş tarım ürünlerinin etkisiyle gıda grubunda ve gıdanın etkisiyle toplam TÜFE'de şubatta da görece yüksek bir artış sürpriz olmaz.
TÜFE geçen yılın şubat ayında toplamda yüzde 0.73 artmış, yine aynı aydaki gıda grubu artışı 2.24 olmuştu.
3- Gıdanın ağırlığı biraz daha arttı
TÜİK, TÜFE’de 2019 yılında uygulanacak madde ve ana grup ağırlıklarını yeniden belirledi. Gıda, her dönem olduğu gibi TÜFE’de en fazla ağırlığa sahip grup konumunda.
Gıdanın ağırlığı geçen yıl artırılmıştı, bu yıl da yeni bir artışa gidildi.
TÜFE’deki ana grupların bu yıl uygulanacak ağırlıkları yüzde olarak şöyle: (Parantez içindeki oranlar geçen yılki ağırlıkları gösteriyor.)
“Gıda ve alkolsüz içecekler 23.29 (23.03), alkollü içecekler ve tütün 4.23 (5.14), giyim ve ayakkabı 7.24 (7.21), konut 15.16 (14.85), ev eşyası 8.33 (7.66), sağlık 2.58 (2.64), ulaştırma 16.78 (17.47), haberleşme 3.69 (3.91), eğlence ve kültür 3.29 (3.39), eğitim 2.40 (2.67), lokanta ve oteller 7.86 (7.27), çeşitli mal ve hizmetler 5.15 (4.76).”
Bu yıl için TÜFE’ye 12 madde eklendi, bir madde ise kapsam dışında kaldı. Böylece geçen yıl 407 olan madde sayısı 418’e çıktı.
Bu yıl TÜFE’de 418 madde, 895 madde çeşidi kapsanacak, 28 bin 711 işyeri ve 4 bin 274 konuttan her ay 544 bin 256 fiyat derlenecek.
4- 3 Mayıs Cuma gününe dikkat!
TÜFE geçen yıl şubatta yüzde 0.73, martta yüzde 0.99, nisanda yüzde 1.87 arttı. Bu yıl 31 Mart’ta sandığa gidildiğinde ilk iki aydaki gerçekleşmeyi biliyor olacağız. Mart ayındaki gidişat da tahmin edilecektir kuşkusuz ama resmi veri henüz bilinmeyecektir.
Enflasyon frenine seçime kadar olabildiğince yüklenileceğinden kimsenin kuşkusu yok. Dolayısıyla şubat ve martı da olağandışı oranlar görmeden geçirebiliriz. Önemli olan nisanla birlikte neler yaşanacağıdır.
Vergi avantajları yeni bir uzatma olmadığı takdirde bitecek, “sehven” yapılıp geri alınan zamlar muhtemelen uygulamaya konulacak, sehven durumuna bile gelmeyen ama bekletilen zamlar devreye alınacak ve “şenlik” 3 Mayıs Cuma günü nisan enflasyonu açıklandığında yaşanacak.