Yaşananlar artçı değil öncü deprem
Öndeki araba 1 kilometredir dörtlüleri yakmış durumda. Arada sırada camı açıp eli ile yavaşla işareti yapıyor. Siz ise arabanın bakımlarını yaptırmadınız, frenler tutmuyor, cep telefonu ile konuştuğunuz için direksiyonu tek elle kullanıyorsunuz. Müzik açık, arkada oturan çocuklar devamlı koltuğunuzu tekmeliyor. Nasıl olsa burada duramaz dursa da ben de frene basarım zaten diyerek takip mesafesini tamamen ihlal edip tempon tampona gidiyorsunuz.
Öndeki arabanın sahibi sigorta şirketinin de sahibi, siz ise kaza sabıkanız kötü olduğundan zaten pahalıdan sigorta yaptırıyorsunuz. Gösterge panelinde kırmızı bir ışık var ama kullanım kılavuzunu okumadığınız veya hatırlamadığınız için ne anlama geldiğini de bilmiyorsunuz. Arkadan çarpacağınız için exper zaten sizi suçlu bulacak. Öndeki araba çarpışma testlerinden en yüksek puanı alan modelden, siz ise aynaya astığını nazar boncuğuna güveniyorsunuz.
Kısacası öndeki arabanın ne zaman duracağı çok önemli değil. Kendi isteği ile hemen durabilir veya bir süre sonra benzini bittiği için zaten duracak. Ama her durumda siz çarpacaksınız çünkü arabanız sürüşe uygun halde değil.Yani Fed’in faiz artışlarını ertelemesi kimseyi rahatlatmamalı. Faiz artışına dayanamayacak kadar zayıf bir ABD ekonomisi tüm dünya için daha büyük bir sorun. Faiz artışı da elbette başta gelişmekte olan ülkeler için bir sorun olabilir ancak global ekonomilerde yaşananlar tek sorunun bu olmadığını gösteriyor. Bakır 10000’nin üstü seviyelerden 5000’e faiz artışı nedeni ile düşmedi. Euro 1.50’den 1.10’a Fed korkusu ile gerilemedi, Çin 10% büyüme temposundan 7%’ye faiz korkusu ile gelmedi. Yüksek kredi, verimsiz yatırımlar ve abartılı tüketim aşamasından aşırı üretim, tasarruf artışı ve harcamalarda gerileme dönemine girdik. Global büyüme oranının 2 katı büyüyen global ticaret artık birebir ve hatta daha da düşük bir oranda büyüyor. Kuvvetli dolar nedeni ile parasını dolara sabitlemiş olan veya bir çıpa ile çalışan kurlarda sert hareketler görüyoruz. Yuan’ı takiben Kazak Tengesinde büyük bir devalüasyon yaşandı. Keza Vietnam Dong’unda . CIS ülkeleri kadar dolar üreticisi ülkeler de kuvvetli dolar nedeni ile kurlarında aşırı değerlenmeye maruz kalıyor. Daha önce de paylaştığımı düşünüyorum; tüm dünyada dolar çıpası kullanan ülkelerin bu uygulamadan vaz geçeceğini veya kullandıkları seviyeleri değiştireceklerini göreceğiz. Merkez bankalarının artık yapabileceği fazla bir şey yok. Uzun süredir birikmiş olan dengesizlikler Pandora’nın kutusundan çıktı. Ama sorun şu ki daha önce ABD’nin üstlendiği rolü, yani global ekonominin liderliğini ve kural koyuculuğu, yapacak bir ülke yok. Çin iddia edildiği gibi liderliği eline geçirecek kadar kuvvetli değil, ABD ise diğerlerine elini uzatabilecek kadar sağlam değil. Bu nedenle daha da zor günler bizi bekliyor.