Yeni kameraman İHA
ABD'de iki üniversite, gazetecilik öğrencilerine insansız hava araçlarını haber toplama amacıyla nasıl kullanacaklarını öğretmeye başladı. Nebraska Ü, bunu deneysel amaçlı yapıyor. Missouri Ü, resmen ders olarak yapıyor.
İnsansız hava aracı (İHA) çeşit çeşit. Büyüğü var- roket taşıyan... Küçüğü var- üzerine kamera takılan... Uçağa benzeyeni var. Helikoptere benzeyeni var. Hepsinde ortak özellik, robot olmaları. Yerden kontrol edilmeleri. Hedefi, bu kontrol sonucu bulmaları...
***
İHA'lar bugüne kadar hep askeri amaçla tanındı. O kadar ki, tamamen yapay zeka yazılımıyla yüklü İHA'ların, insan "eli" değmeden, sadece o yazılıma göre otomatik hareket etmesine karşı Batılı ülkelerde muhalefet bile oluştu. Çünkü bu tür İHA'ların örneğin Afganistan'daki hedeflere saldırıları sivil kayıplara yol açıyor.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu'nca hazırlanan yeni bir raporda, "ileri yapay zekalı özerk robotların kullanımı dünya çapında yasaklanmalı" denildi. "İnsanlığımızı Unutmak" başlıklı 50 sayfalık raporda, bu tür ileri teknolojik robotların, "kararları kendilerinin aldığı" vurgulandı. Bunun, insanlık için bir tehdit oluşturduğu savunuldu.
Raporun kamuoyuna açıklandığı günlerde, uluslararası bir işbirliğiyle "Katil Robotlara Hayır Kampanyası" Londra'da başlatıldı. Kampanyaya İnsan Hakları Gözlem Grubu (Human Rights Watch) ve Harvard Hukuk Okulu Uluslararası İnsan Hakları Kliniği (Human Rights Clinic) öncülük ediyor. BM Raporu da bu iki kuruluşun desteğiyle hazırlandı zaten. Sonbaharda BM Genel Kurulu'nda konu ele alınacak. Rusya, Çin ve Pakistan'ın talebiyle.
***
İHA'ları gazetecilik eğitimi için düşünmek ise, "Elbette ya, nasıl da aklımıza gelmedi?" türünde bir tepki aldı. Gerçekten, bir olay yerine ulaşmaya veya duruma "bakmaya" kalkmanın maliyeti büyük. Oysa bir küçük İHA, pırr diye uçar gider. Gittiği yerden resim video yollar. İşte haberin görseli hazır ekranda!
Nebraska'daki uygulamada bir İHA, ince ayar kontrollü bir uçuşla, bir nehirden su örneği bile alarak geri getirdi. Missouri'de ise otlak yangınlarını videoya aldılar. Tarlalarda denenen tohumların nasıl boy verdiğini (veya dökülüp solduğunu) gösterdiler. Kuş sürüsünün arasına dalıp onlarla uçtular.
Her iki okul, bu İHA-gazetecilik işini bilişimcilerle ortak yürütmek zorunda. Çünkü bir İHA'yı yerden nasıl yöneteceğini –şimdilik- bilen, bilişimciler. Ayrıca, öğrencilere bu işin tekniği kadar ahlaki tarafını da öğretiyorlar. Çünkü haber toplamak amacıyla kullanılan bu İHA'lar (küçüklerine ingilizce "drone" deniliyor=iri arı anlamına) özel yaşamın gizliliğini de ihlal edebilir. Bu nedenle politikacılar şimdilik bu tür İHA'lara karşı.
Zaten İHA'ların ABD'de serbest uçuşu Sivil Havacılık Dairesi (FAA) mevzuatına da aykırı. Bazı büyük lojistik ve tarım şirketleri FAA'nın eninde sonunda vereceği sınırlı izni bekliyor. Bir kaç yıl içinde, bir kısım karayolu nakliyatının, İHA'lara transfer olduğunu görebiliriz.
Bu arada, ileri teknoloji medyada bazı kapıları kaparken (gazete iflasları...) medyaya inovasyon kapılarını açıyor işte böyle.