‘Yeni normal’ yerine ‘yeni nötr’ mü?
Bu terimi galiba Richard Clarida buldu. “Yeni normal” gelişmiş kapitalist ülkelerde büyümenin yıllarca geri gelmeyeceği ve nominal faizlerin sıfıra yakın seyredeceği iddialarıyla tanımlanabilir. Son dönemde, bu görüş Euro alanı için uygun görünürken, büyümeye geçtiği açık hale ve gelen ve faiz artışına hazırlanan ABD’ye uymuyordu. Ama “yeni nötr” terimi uyabilir çünkü nominal değil, reel faizlerin sıfıra yakın seyredeceğini öngörüyor. Özetle ABD büyüyecek ama Lehman öncesi kadar değil ve Fed faizleri artacak ama Lehman öncesi seviyeye geri dönmeyecek. ABD 10 yıllıkları için bizzat Fed’in 2013 başında çizmiş olduğu patikanın gerçekleşmeler göre çok yüksek kaldığını saptarsak, Fed faizinin yüzde 4’lere değil, enfl asyon civarında yüzde 2’lere yükselmesi ve uzunca bir süre orada seyretmesi olasılığı mümkün görünüyor. Aynı şekilde gelişen kapitalizmlerin can damarı olan borç sermaye piyasalarında fiyatlama korkulduğu kadar yukarı çıkmayacak. Faiz arbitrajı Fed faizi artana kadar, son güne kadar sürmeyebilir. Fakat fonların hızla “gerçek paraya” döneceklerini sanmam. Ocakta bu görüşü tekrar değerlendiririz.
Herkes için iyi haber ama en çok ev ödevini yapmayanlar ve yapmayacak olanlar için iyi haber. “Çin üretir ABD tüketir” mekanizması çöktüğü için –ve çökeceği biliniyordu ama bu kadar sert ve uzun bir düşüşle olup olmayacağı bilinmiyordu- bundan sonra ABD (ve bazı gelişmiş ülkeler) dış ticaret açığı verir, Çin (ve bazı gelişmekte olan ülkeler) dış fazla verir, dünya ticareti ve ekonomisi böylece “dengede” seyreder modeli bitti. Ne ABD tasarrufları ve içeride mal arzı artık o kadar düşük, ne de Çin’in tasarrufl arı ve içeriye talep yetersizliğinden mal arzı o kadar düşük olabilir. Süper emtia döngüsü şeklinde petrol ve diğer emtia ihracatçısı ülkelere büyük imkanlar sunacak kadar yüksek fiyatlar da ufukta görünmüyor. En azından, dar anlamda, içinde Rusya geçen cümleler kurulabilir. Fakat petrol fiyatının seyri sadece Rusya ile ilgili değil. İki uzun dönemli pivotundan 105 dolara uzun süre yapışan Brent, ikinci pivot olan 85 USD’ye yakın seyrederse zaten Vasicek modelinin genel önermelerine uygun davranmış olacak. Ekstrası ayrı değerlendirilir.
ABD ekonomisinin yüzde 3 potansiyel büyümesinin üzerine kalıcı biçimde çıkması halinde faizin daha da artması gündeme gelebilir ama enfl asyonun da yükselmesi lazım. Bu, 2015’in konusu olmayacak gibi görünüyor. Burada cari açığın petrol fiyatı düşük seyredecek diye inanılmaz biçimde azalmaz. Fakat ithal malların fiyatlarından gelebilecek etki ve iç talebin fazla canlı olmaması 2014 sonunda GSYH’nın yüzde 5.8’i olarak tahmin ettiğim –Şubat 2014 tarihinde- cari açık oranının 2015’de biraz daha aşağıda tutabilir. Hindistan dışında bu durumdan faydalanan rakip olmadığı, Brezilya ve Rusya zorlandığı, Çin sorunlu olduğu ve yavaşladığı için –acaba sadece bu faktörler açıklamaya yeterli mi?- Türkiye’ye sermaye girişleri devam edecek görüşü hakim. Mümkündür ve 2015 de bu şekilde yüzde 3-3.5 arası büyümeyle “geçilebilir”.
ABD’de faiz artışı o kadar zamana yayıldı ve asıl etki 2013 yazında sadece sözünü ederek yaratıldı ki, bono fiyatlarında konveksite argümanı tutacak gibi. Daha da önemlisi zaten ABD faizleri beklendiği kadar yükselmeyeceğe benziyor. Öte yandan bu hipotez (i) Doların güçlenmeye devam edeceği beklentisiyle çelişmiyor çünkü Japonya ve Euro alanı gevşek para politikasına yıllarca devam edecek. (ii) Gelişmekte olan ülkeler borçlanabilecek. (iii) Hisse senedi piyasaları için olumlu değerleme etkisi uzun süreli olabilecek.