Yeniden Keynes

DÜNYA gazetesi gibi iş dünyasına seslenen bir ekonomi gazetesinde köşe yazısı olarak güncel konular dururken, iktisat teorisinin en önemli isimlerinden birisini, hoca neden yazı konusu yapar, diye düşünüyor olabilirsiniz.

Bunun iki nedeni var: İlki, bu yıl John Maynard Keynes'in en önemli kitabı olan "İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teorisi"nin (General Theory of Employment, Interest and Money) yayınlanışının 75'inci yıl dönümü. Keynes, 1936 yılında yayımladığı bu kitapla egemen iktisat teorisi olan klasik (neo-klasik) teorinin gücünü büyük ölçüde yok etmiş, ve bir çoklarınca ifade edilen bir devrimin (Keynes Devrimi) yolunu açmıştır. İkinci neden ise, The Economist dergisi tarafından 50 meşhur iktisatçı ile yapılan "geçtiğimiz on yılda etkili olan iktisatçılar" anketinde Fed Başkanı Ben Bernanke'nin ardından Keynes'in ikinci sırayı almasıdır.

Ölümünün ardından (1946) 65 yıl geçmesine rağmen hâlâ iktisat politikaları güncelliğini koruyan, hatta hakkında "Çağdaş Keynes" başlıkları atılan bu iktisatçı kimdir? Ne yaptı da ağırlığını korumaya devam ediyor?

John Maynard Keynes, 5 Haziran 1883'te Cambridge'te doğdu. Babası John Neville Keynes, "Sir" unvanı taşıyan, felsefe ve iktisatta yöntem üzerine çalışan bir akademisyendi. Keynes de babasının yolunda gitmek için sıkı bir eğitim aldı. Ekonomi derslerinde İngiltere'de Cambridge Üniversitesi'nde Alfred Marshall ve Edgeworth gibi önemli iktisatçılardan dersler aldı.

Keynes, üniversite sonrası 1906-1908 tarihleri arasında Hindistan Dairesi'nde çalıştı. 1909 yılında Alfred Marshall tarafından King Koleji'ne öğretim üyesi olarak alındı. Keynes 1911-1937 yılları arasında Cambridge Üniversitesi'nde ekonomi dersleri verdi. 1940 -1946 arasında İngiliz hükümetine maliye alanında danışmanlık yaptı.

1943 yılından ölene değin Uluslararası Para Fonu'nun kuruluş görüşmelerinde İngiltere'yi temsil etti. Keynes'e 1942'de "Lord" unvanı verildi ve Lordlar Kamarası'na alındı. Keynes akademisyenliğinin yanında bir sigorta şirketinde üst düzey yöneticilik yaptı. Kendi adına bir yatırım şirketi kurup yönetti. Güzel sanatlara ilgisi nedeni ile bu konuda çalışan bir vakfın başkanlığını yürüttü.

Keynes'i bu kadar ünlü yapan, günümüzde iktisat politikası tartışmalarında adını öne çıkartan hiç şüphesiz bu parlak yaşamı değil. Onu önemli kılan klasik iktisadın çözüm üretemediği 1929 krizinin, yarattığı yıkımı onarmaya yönelik kuramsal temeli sağlam iktisat politikaları üretmiş olmasıdır. Keynes klasik iktisatçıların aksine ekonomide gönüllü işsizlik olabileceğini, talep yetersizliği nedeni ile ekonomilerin durgunluğa girebileceğini (yani eksik istihdam durumunun varlığı) söyleyerek, klasik iktisattın bu tür sorunlar için reçete olarak sunduğu fiyat mekanizması ve esnekliklerle çözülemeyeceğini ortaya koydu.

Keynes özellikle spekülatif amaçlı para talebinin artması nedeni ile ekonomilerde likidite bolluğuna rağmen, merkez bankalarının para politikasının etkisiz kalabileceğini, yani düşük faize rağmen yatırımların artmayabileceğini (likidite tuzağı) ilk söyleyen kişi oldu. Keynes ekonomiye böyle bir durumda devletin müdahale etmesini, yani maliye politikası araçlarını kullanarak kamu harcamalarını artırması gerektiğini yazdı. Nitekim ABD Başkanı Roosevelt 1932 yılında aldığı " New Deal" kararlarını Keynes'in bu düşüncelerine göre şekillendirdi.

Yazdıklarımız Keynes'in 1929 krizi için koyduğu teşhisler ve çözümlerdi. Ancak dikkat edersiniz, Keynes tanımladığı sorunlar ve çözümler 2008 krizi içinde büyük ölçüde geçerlilik göstermektedir.

Keynes, kapitalizmin kurallar ve kulvara sahip bir sistem olduğunu gösterdi. Ona göre bu kuralların ve kulvarın sınırlar da gerektiğinde devletin müdahalesi ile çizilebilir. 2008 krizi sonrası hükümetlerin ekonomilere yaptığı müdahalelerin altındaki gerçek burada gizlidir. Keynes'i çağdaş yapan da budur.