Yeşil İrlanda sarardı

Son on gündür, dünya ekonomisi İrlanda ile yatıp kalkmaya başladı. Çünkü iflasın eşiğine gelen İrlanda, buna rağmen Avrupa Birliği ve IMF ile anlaşmaya yanaşmıyordu. Sonunda İrlanda bu inadından vazgeçti ve "Tamam, gelin beni kurtarın" dedi. Kurtarma paketinin 85-100 milyar Euro arasında olacağı artık kesin gibi.

Paketin özünü, İrlanda'nın borçlarını ödeyebilir hale getirmek, bunun içinde önümüzdeki beş yıl içinde ciddi bir tasarruf politikası izlemesi olarak özetleyebiliriz. Yani kriz yine toplumsallaştırıldı ve geniş kitlelerin üzerinde kaldı.

Bu süreçte genelde paketin içindekilerden çok, Avrupa'nın yükselen yıldızı İrlanda'ya ne oldu da, bu duruma düştüğü merak konusu oldu. Çünkü İrlanda, kişi başına geliri 1984 yılında 8.226 dolar iken, krizin başladığı 2008 yılında 41.493 dolara ulaşmış bir ülke idi. (OECD verisi, www.oecd.org- <http://www.oecd.org-> SNA Table 1.) Soruyu bir defa daha soralım: Peki ne oldu da İrlanda bu duruma düştü?

Yanıtımızı hemen vermeden baştan söyleyelim, İrlanda bu merakı hak ediyor. Çünkü 1984 yılında yapılan sosyal taraflarla yapılan anlaşma sonrası, İrlanda'daki iktisadi gelişme inanılmaz bir boyut kazandı. Bu süreçte bakın neler oldu:

- İrlanda ihracata yönelik büyümeye odaklandı.

- Dış ticarette serbestleşmeye gitti. Özellikle ilaç, bilgi ve iletişim teknolojileri sektörlerinde dünya devi firmalar İrlanda'ya geldi. Bunun sonucu olarak İrlanda'nın ihracatında organik kimyasal ile tıbbi malzeme ve ilaç sektörünün payı 2008'de yüzde 40'lara dayandı.

- Finansal serbestleşme sağlandı ve ülke sermaye hareketlerine açık hale getirildi. Başkent Dublin yakınlarında "Uluslararası Finansal Hizmetler Merkezi" kuruldu. Dünyanın en büyük banka ve sigorta şirketleri buraya yerleşti.

- Doğrudan yabancı sermayenin girişi kolaylaştırıldı, 2000'li yıllarda İrlanda'ya yılda 100 milyar euro dolayında doğrudan yabancı sermaye girmeye başladı.

Tüm bu olumlu gelişmelere rağmen, neden İrlanda dünyanın GSYH'ye oran olarak en borçlu ülkesi (yüzde 1.102,2) konumuna düştü ve sonunda iflas etti?

Sorunun yanıtını da başlıklar halinde verelim:

- İrlanda finansal serbestleşmenin sağladığı fon bolluğu sayesinde rahat borçlandı ve gayrimenkul sektörüne yani duran aktiflere ciddi kaynaklar aktardı. İrlanda'da sadece 2006 yılında 93 bin yeni konut yapıldı.

- Artan doğrudan yatırımlara rağmen altyapı yatırımlarına önem verilmedi. Bundan dolayı belli sektörler altyapı yetersizliği nedeni ile teklemeler başladı.

- Enerjide dışa bağımlı olan İrlanda bu konuda alternatifler üretemedi. Bundan dolayı enerji fiyatlarında artışlar, ekonomide sorun yaratmaya başladı.

- Bankaların dışa açılması ile özsermayelerinde aşınma oluştu, sermaye yeterlilik oranları düştü.

- Özellikle 2006'dan sonra cari açığın GSYH'ya oranı artmaya başladı. Bu da İrlanda'yı spekülatif kısa vadeli sermayeye karşı daha açık bir ülke haline getirdi.

2008 yılında küresel krize girildiğinde İrlanda, dışa bağımlı ve daha çok hizmet sektörü ağırlıklı çalışan (aynı zamanda hizmet ihraç eden) bir ülke idi. Bu yapı nedeni ile de küresel krizden hızla etkilendi. GSYH hızla düşerken, işsizlik oranı 2009'de bir anda 2006'nın iki katına yüzde 11.7'ye yükseldi.

Nihayetinde İrlanda bugün iflas etti, IMF'ye muhtaç hale geldi. İrlanda'nın düştüğü bu durumdan Türkiye dahil birçok ülke ders çıkarmalıdır.