Yılmazlık, duygusal dayanıklılık (resilience)
Duygusal dayanıklılık ile ilgili akademik çalışmalar 40 yıl öncesine dayanıyor. İlk çalışmalar Minnesota Üniversitesi hocalarından Prof. Norman Garmezy tarafından yapıldı.
Peki, duygusal dayanıklılık nedir?
Duygusal dayanıklılık; yaşanan travmatik olaylar, zor ve sıkıntılı koşullar, tehditlerle karşı karşıya kalma, ailesel sorunlar veya sağlık sorunları gibi önemli stres kaynakları karşısında iyi uyum sağlama süreci olarak tanımlanabilir. Duygusal dayanıklılık stres ile baş edebilme kapasitemizdir.
Bazı insanların zorluklarla geçen hayatlarına rağmen yaşama sevincini koruyarak, sağlıklı olarak hayatlarını sürdürdüklerini, bazılarının ise zorluklar karşısında kolayca ümitsizliğe kapıldığını, geri çekilip pes ettiğini görürüz. Duygusal dayanıklılık veya yılmazlık ancak kişi sınandıkça, zorlandıkça ve konfor alanının dışına çıktıkça gelişen bir özelliktir. Bazı insanların buna doğuştan hazırlıklı olduğunu söyleyen araştırmacılar oldu. Ancak bu özelliğin önemli ölçüde hayat içinde geliştiği gözlendi.
Yılmazlık hayat başarısı konusunda diploma, deneyim ve mesleki teknik bilgiden çok daha önemli rol oynuyor. Bunun en somut örneği çok dezavantajlı ortamlardan geldikleri halde, yaşadıkları güçlüklere takılmayıp mücadele sürecinde birçok yetkinlik kazanarak hem hayatını zenginleştiren hem de başarılı olan insanların varlığıdır.
Duygusal dayanıklılıkları yüksek bilinen kişiler kimlerdir dediğimizde, İsmet İnönü, Winston Churchill, Kraliçe II. Elizabeth çarpıcı örnekler olarak karşımıza çıkıyor. Bu kişilerin ortak özellikleri ise, sadece kendi sorunları ile değil ülkelerinin varoluş mücadelesine de etki etmiş, uzun yıllar inanç ve motivasyonlarını kaybetmeden, sorumluluk ve mücadelelerini hayatlarının bir parçası olarak kabul ederek yaşamış insanlardır.
Duygusal dayanıklılığın üç temel özelliği
Gerçeği olduğu gibi kabul etmek: Gerçeklere objektif şekilde bakmak, riskleri görmek ve risk karşısında nasıl hareket edileceği ile ilgili aksiyonlar planlamak olarak düşünülebilir. Gerçeği kabul etmenin en büyük karşıt gücü koşulsuz şartsız iyimserliktir. İyimserlik hayatımızda olmalıdır fakat gerçekçi iyimserlik olarak… İyimserlik bazı durumlarda yardımcı oluyor gibi görünse de çoğu defa gerçekleri görmemize, ertelemeye, gerçekten uzak beklenti içine girmemize ve sonuçta da sorunun daha da ağırlaşmasına sebep olur. Olumsuz durumlarda, sakinlik ve objektif bir şekilde olayları ele almak, alternatif çözümler üretmek, gerçekleri göz ardı etmeden, sorunun kök nedenine inerek çözmemizi sağlar.
Kendimize sormamız gereken en anlamlı soru; içinde bulunduğum durumun gerçeklerini anlıyor ve bunun doğurabileceği sonuçları kabulleniyor muyum? Düşündüklerim olmazsa yedek planım ne?
Anlam arayışı: Japon felsefesinde İkigai olarak karşımıza çıkar. Varoluş nedeni, her sabah bizi yataktan kaldıran yaşama sebebi olarak tanımlanıyor. Duygusal dayanıklılığı yüksek kişiler, neden benim başıma geliyor sorusu ile kendilerini kurban rolüne sokmayarak yaşanan olumsuzluklardan anlam çıkarmaya eğilimlidirler. Hayatı anlamlandırabilmek kolay değil. Hayatımızın anlamını bulmamız için değerlerimize odaklanmamız ve kendimize sormamız gereken soru; hayattaki varlık sebebim ne, olmalı. Elbette ki bu sorunun cevabını bulmak kolay olmayacak. Üzerinde düşünmek, kendimize zaman tanımak, değerlerimize odaklanmak cevaba giden yolda bizi güçlendirecek. Victor E. Frankl’in kitabı “İnsanın Anlam Arayışı” kitabını okumanızı tavsiye ederim.
Brikolaj (Yaratıcılık): Brikolaj, zor ve stresli zamanlarda elinde olan imkanlarla hızlı bir şekilde yeni çözümler üretebilme becerisidir. Duygusal dayanıklılığı yüksek olanlar, elindeki tüm olanakları fayda sağlamak üzerine kullanır ve yaratıcı hatta doğaçlama çözümler üretir diyebiliriz. Zorluklarla karşılaştığımızda, baskı ve stres altında iken, yaratıcı çözümler bulmak kolay değil. Çünkü hepimiz öğrendiğimiz şekilde, alışkanlıklarımız doğrultusunda zorlukların üstesinden gelmeye çalışırız. Yaratıcı olabilmek, konfor alanından çıkarak, olayları farklı bakış açıları ile değerlendirmek için neler yapabiliriz?
Duygusal dayanıklılığımızı arttırmak için, kendimizi daha iyi tanımak, kendimizi keşfetmek, değerlerimize odaklanmak, inançlarımıza sahip çıkmak önemli. Yaşadığımız, karşılaştığımız sorunları, zorlukları değiştirme şansımız olmaz. Fakat olayları kendimizce yorumlayarak, gerçekçi yaklaşarak, bundan sonraki hayatımız için, anlam arayışımıza nasıl bir katkı sağlayacağını düşünerek, daha önce yapmadığımız, düşünmediğimiz şekilde çözümler üretebiliriz.
Duygusal dayanıklılığın temelinde ayakta kalabilme güdüsü var
Kurumlarda duygusal dayanıklılığı artırmak için ortak değerler sisteminin oluşturulması, bu değerlere her koşulda sahip çıkılması ve çalışanların güçlendirilmesi son derece kritik.
Duygusal dayanıklılığın temelinde, karşılaşılan zorluklar, belki tehlikeler ve dolayısı ile öncelikle ayakta kalabilme güdüsü var. Son dönemde tüm dünya olarak yaşadığımız pandemi, hem kurum hem de çalışan tarafında, duygusal dayanıklılığımızın bireysel ve toplumsal olarak sınandığı en önemli olaylardan biri.
Kurum ve çalışanlarının, duygusal dayanıklılıklarının artırılması ve korunması için, kurumun varoluş amacının, vizyon ve misyonunun belirlenmesi ve çalışanlar tarafından benimsenmesi çok önemli ve değerli. Çalışanlara konfor alanı dışında yeni görevler, sorumluluklar verilmesi, cesaretlendirilmesi, başarısız sonuçlarda dahi, yaptığı işin amacının hatırlatılması, hatalardan öğrenmeye teşvik edilmesi, çözüm odaklı yaklaşım, ortak kültürün bir parçası olduğunu hatırlatmak oldukça anlamlı olacak. Ortak değerler, inançlar ve kültür; bireyden başlayarak, kurumun duygusal dayanıklılığının sürdürülebilirliği için en önemli anahtarlardır. 2023 yılının hepimiz için hem fiziksel hem de psikolojik sağlığımızın olduğu, karşılaştığımız zorluklarla yılmaz bir şekilde mücadele ettiğimiz umutlu bir yıl olmasını diliyorum.