YYS kapsamındaki faaliyet raporu üzerine bir değerlendirme
Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü’ndeki firmalar için temel hükümleri düzenleyen Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği’nde 25/06/2018 tarihli 30459 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan yeni düzenlemeler ile önemli konularda değişikliğe gidildi. Böylece detaylandırılması gereken bazı konularda açıklayıcı düzenlemeler yapıldı. Bu anlamda detay hükümler getirilen konulardan birisi de yetkilendirilmiş yükümlü statüsü sahibi firmalar için yıllık olarak düzenlenmesi gereken Faaliyet Raporu oldu.
Faaliyet Raporu Nedir?
Faaliyet Raporu en basit tanımıyla yetkilendirilmiş yükümlü statüsüne sahip firmaların 1 yıllık sertifika kapsamında gerçekleştirdikleri gümrük işlemlerinin gümrük ve dış ticaret mevzuatına uygun olup olmadığı noktasında örnekleme yöntemine göre incelenmesi sonucunda düzenlenen ve gümrük idaresine verilen bir rapordur.
Yönetmelik Değişikliği Neler Getirdi?
Öncelikle 25/06/2018 tarihli 30459 sayılı Resmi Gazete’de Resmi Gazete’de yayımlanan değişiklikler ile daha önce belirlenmemiş olan Faaliyet Raporu’nun şekil ve içeriği belirlenmiştir. Ayrıca faaliyet raporunun ve daha önce firmanın yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası temini sürecinde Gümrük Bakanlığına sunmuş olduğu soru formunda yapılması gerekli güncellemelerin gümrük idaresine ilgili süre içerisinde sunmaması halinde serfifika kapsamındaki yetkilerin ilgili dokümantasyon tamamlanıncaya kadar askıya alınacağı belirtildi.
Bu noktada belki de en önemli soru hangi unvana sahip kişilerin veya firmaların faaliyet raporunu düzenleme yetkisinin bulunduğu hususunda yatmakta. Bildiğimiz üzere yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası, firmalara gümrük işlemlerinde önemli kolaylıklar sağlamakta ve dış ticaret işlemlerinde karşılaştıkları zaman kayıplarını azaltan işlev görmekle birlikte önemli sorumluluklar ve yükümlülükler yüklemekte. Zira sertifikanın alınması için firmanın tesislerinde tabiri caiz ise “kuş uçsa dahi kayıt altına alınması” ve bunun belgelenmesi gerekmekte. Ayrıca firmanın dış ticaret işlemlerinde eşya ve tesis güvenliği dahil ticari ve mali kayıtlarının doğruluğu ve sevkiyatlardaki emniyet prosedürlerinin mevcut olduğunu ve bunların uygulanmakta olduğunu da kanıtlaması şart.
Faaliyet Raporunu Kimler Düzenlemeli?
Bu anlamda yetkilendirilmiş yükümlü sertifikasına sahip olan kişiler için adeta sertifika kapsamındaki bir yıllık işlemlerin gümrük mevzuatı bakımından uygunluğunu ortaya koyacak ve gümrük idaresine sunulacak olan faaliyet raporunun kimler ve hangi nitelikteki kişiler tarafından düzenleneceği büyük önem taşımakta.
Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği’nin kapsamlı değişikliklere uğradığı 25/06/2018 tarihinden önceki halinde, faaliyet raporunun yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği yetki belgesine, gümrük müşavirliği izin belgesine ya da gümrük müşavir yardımcılığı izin belgesine sahip olan kişiler veya en az iki yılı yönetici konumunda olmak üzere asgari altı yıl gümrük işlemleri ile ilgili birimlerde çalışmış olan personel istihdam etmek koşuluyla firmalar tarafından düzenlenebileceği belirtilmekteydi.
Yine değişiklikten önceki Yönetmelik hükümlerinde firmaların yetkilendirilmiş gümrük müşaviri, gümrük müşaviri veya gümrük müşavir yardımcısı istihdam eden tüzel kişilerden ya da faaliyet alanı itibariyle gümrük, dış ticaret ve lojistik işlemlerine ilişkin en az üç yıldır danışmanlık hizmeti veren firmalardan bu hizmeti satın alabileceği ve faaliyet raporunu düzenlettirebileceği hüküm altına alınmıştı.
25/06/2018 tarihinde yapılan Yönetmelik değişikliklerine baktığımızda faaliyet raporunu kimlerin düzenleyebileceğine dair daha önce mevcut olan kısıtlamanın kaldırıldığını ve bu raporu düzenlemeye yetkili kişilerin kimler olacağına dair spesifik bir düzenlemeye gidilmediğini görmekteyiz. Bunun bir çok açıdan sakıncasının bulunduğunu ifade etmek gerek. Zira bu konuda herhangi bir düzenleme yapılmamış olmasının bu konuda yetkin olmayan kişilerin faaliyet raporu düzenlenmelerini kolaylaştıracağı kanaatindeyim. Çünkü Gümrük Bakanlığı’nın faaliyet raporu düzenleme/düzenletme yükümlülüğünü yetkilendirilmiş yükümlü sertifikasına sahip olan firmalara getirmesinin altında yatan mantığın, bu firmaların gümrük işlemlerinin bağımsız ve tarafsız bir göz tarafından incelenip raporlanması olduğu/olması veya firmaların bu anlamda operasyonel işlemlerden bağımsız bir birime sahip olmaları gerektiği fikrindeyim.
Ayrıca faaliyet raporu ile ilgili bir başka husus ise faaliyet raporuna ilişkin inceleme ve denetim sürecinin sadece beyanname ve eki belgelerin uygunluğunun incelenmesinden ibaret olmaması. Çünkü anılan Yönetmelik hükümleri uyarınca beyanname ve eki belgeler yanında eşyanın tedarik zinciri sürecindeki stok, muhasebe, banka ve finansal kayıtlarında sertifika kapsamında yapılan işlemlerin incelenmesi bağlamında denetlenmesi gerekmekte.
Bununla birlikte bir diğer önemli bir konu ise yetkilendirilmiş yükümlü statüsündeki firmaların yıllık faaliyet raporlarının bu firmaların yine gümrük işlemlerini dolaylı temsilci sıfatıyla yürüten firmalar tarafından düzenlenebiliyor olması. Böylesi bir durum raporu düzenleyen kişinin bağımsız ve tarafsızlığını etkiler mi, etkilerse ne derece etkiler? Elbette ki Yönetmeliğin 6/2’nci maddesi, bu dokümantasyonun bir hizmet alımı yoluyla yapılması halinde dolaylı temsil hizmetinin de bu firmadan alınıp alınmadığına bakılmaksızın, hizmet alımı yapılan firmada bu işlemleri yapan kişi veya bu kişilerin çalıştırıldığı birimin, gümrük işlemlerini dolaylı temsil yoluyla yapan kişi veya bu kişilerin çalıştırıldığı birimden farklı olmasını zorunlu kılmakta. Ancak bu yeterli olacak mı?
Genellikle yapılan işlemlerin mevzuata uygunluğunun değerlendirilmesini içeren denetim faaliyetleri, incelemeyi yapan kişiler ile inceleme kapsamındaki işlemleri bizatihi yapan kişilerin birbirlerinden ayrı ve bağımsız olmalarını gerekli kılar. Böylesi bir durum biraz da denetiminin ruhunun gereğidir. Aksi takdirde işlemi yapan ve işlemi denetleyen kişilerin aynı olması gibi bir sonucun doğması muhtemeldir ki bunun da yetkilendirilmiş yükümlü statüsündeki firmalar için resmi otoriterlerce pek de arzu edilen bir husus olduğunu zannetmiyorum.
Sonuç
Sonuçta yetkilendirilmiş yükümlü statüsüne sahip firmalar için faaliyet raporunun içeriğine ilişkin detaylarının nihayet belirlenmiş olması güzel. Ancak getirilen yeni düzenmelerin beraberinde yeni tartışma konularını yaratması da muhtemel. Özellikle faaliyet raporunu asgari gümrük müşaviri veya yetkiledirilmiş gümrük müşaviri unvanına sahip ve aynı zamanda dolaylı temsilci sıfatıyla firmanın gümrük işlemlerini takip etmeyen kişiler ve firmalar tarafından düzenlenebileceğine dair Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği’nde değişiklikler yapılması ihtiyacı ilerleyen süreçte karşılacak durumlar ışığında doğabilir.