Akaryakıtta, dağıtım şirketine ‘yüzde 15’ sınırı geri dönüyor

EPDK’nın, 2011 yılında, petrol yasası lisans yönetmeliğini değiştirerek kaldırdığı “yüzde 15 sınırı” kanunla geri dönüyor. 2011 yılında yapılan değişiklikle, “ana dağıtım şirketlerinin kendi öz mal istasyonlarıyla satabilecekleri akaryakıt miktarının, toplam satışlarının yüzde 15’ini geçemeyeceğini” öngören uygulama kaldırılmış, dağıtım şirketlerinin istedikleri sayıda istasyon açabilmelerinin yolu açılmıştı. Bu konuda iki önemli gelişme var; birincisi Türkiye Akaryakıt Bayileri, Petrol ve Gaz Şirketleri İşveren Sendikası’nın (TABGİS) bu konuda Danıştay’da açtığı davadan bir süre önce ‘yürütmeyi durdurma’ kararı çıktı. Dava esastan henüz görüşülmedi. Hukuki süreç devam ediyor. İkinci gelişme, Enerji Bakanlığı bünyesinde hazırlığı yapılan yeni kanun taslağında, eskiye dönülüyor. Başka bir ifade ile yüzde 15 sınırı geri geliyor.

Ana dağıtım şirketleri davayı takip etmekle birlikte taraf değiller. TABGİS davasının muhatabı EPDK. Dava sonuçlanmadan yaşanan gelişme (yeni kanun taslağı) konuyu kökünden çözecek nitelikte. TABGİS Başkanı Ferruh Temel Zülfikar, konuyu şöyle anlattı:

“Şu anda yeni kanun taslağı var. Bakanlık da bize hak vermiş olmalı ki yüzde 15 sınırı konulmuş. Taslağın 7’nci maddesinin 6’ncı fıkrasında ‘Dağıtım şirketlerinin kendi istasyonları aracılığıyla yaptıkları satışlar, toplam yurtiçi satışlarının yüzde 15’ini geçemez’ diyor. Eski hali de zaten böyleydi. Buna büyük dağıtım şirketlerinden bir itiraz yok. Ancak küçük şirketlerin; kendine ait iki üç istasyonla dağıtım lisansı alan şirketlerin durumu bununla çelişebilir. Büyüklerin kendi istasyon sayıları az. Örneğin bin istasyonu olan bir dağıtım şirketinin kendine ait istasyon sayısı 27. Yüzde 15 sınırına kadar daha 123 istasyon açabilir. Shell, Petrol Ofisi, Opet gibi büyük dağıtıcılarda durum böyle... Küçük dağıtım şirketlerinde öz mal istasyon sayısı fazla olabiliyor. Bu yüzde 15 sınırı suistimal edilmeye açık. Daha önce Full bu sınırı delmişti. Mücadele ettik, yine delme teşebbüsleriyle mücadeleye devam edeceğiz” dedi.

Büyük dağıtımcının sınıra itirazı yok

Peki, yüzde 15 sınırı geri dönerse... Mevcut durumda kendi istasyon sayısı yüzde 15’i aşan dağıtım şirketi var mı? Konunun, dağıtım lisansıyla ilgili boyutları olduğunu söyledi TABGİS Başkanı. “2003 tarihli düzenlemede dağıtıcı lisansı için 2 istasyon, 2 depo yeterliydi ama bir yıl içinde 100 istasyon, 60 bin ton satış hacmine ulaşmak gerekiyordu. Şimdi bu yok. 3 - 5 bayili şirketler var. Hepsini kendi işletiyor” diye konuştu.

İşte bu küçük şirketlerin, istasyon sahipliği konusunda yeni duruma uyum sağlamaları gerekebilir. Büyük dağıtım şirketlerinin ise yüzde 15 sınırına temel bir itirazları görünmüyor.Akaryakıt Ana Dağıtım Şirketleri Derneği (ADER) Başkan Yardımcısı Cemil Direkçi de yüzde 15 sınırı ile ilgili olarak, “Yeni akaryakıt piyasası kanun tasarısı hazırlık çalışmalarında bu konuda sektör genel olarak mutabakat içerisinde” dedi.

İntifa sözleşmeleri dönemi yaklaşıyor

İşin bir başka boyutu daha var; intifa sözleşmelerinde (bayilerin, ana dağıtım şirketleriyle yaptıkları sözleşmelerde) sürenin 5 yıl indirilmesiyle akaryakıt piyasasında ciddi bir hareketlenme olmuştu. Dağıtıcılar arasında bayilerini, pazar paylarını koruma rekabeti yaşanmıştı. Yeni sözleşmeler 2015’te yapılacak. Dağıtım şirketleri yine pazar paylarını koruma çabasında olacaklar. 2010’da intifa sözleşmelerini yenileme aşamasında dağıtım şirketlerinden bazıları istasyon kaybı yaşamış, sektörde, ‘kendi öz mal istasyonlarını artırarak sözleşme dönemlerinde yaşanabilecek sıkıntıyı azaltma’ eğilimi başlamıştı. Şirketler öz mal istasyon sayılarını artırmaya başlamışlardı. 15 sınırı da kalktığı için bu konuda istediklerikadar yol alma imkanı vardı. Ancak yüzde 15 sınırı geri geliyor. ADER Başkan Yardımcısı Cemil Direkçi de “Bildiğimiz kadarıyla sektörde şu anda bu sınırı aşan faal firma yok.Bununla birlikte, kendi işlettiği istasyonları artırma yönünde dağıtıcılar arasında genel bir temayül bulunuyor. Bu karar kesinleşirse sektördeki bu yönelim ortadan kalkacak ya da zayıflayacaktır. Ancak, halihazırda aşan firma olmadığından çok önemli yansımaları olacağını düşünmüyoruz” dedi.

“Full olayından sonra değişti”

2011’de lisans yönetmeliğinin 34’üncü ve 44’üncü maddelerinin değiştirilmesiyle yüzde 15 sınırının kalkması olayında Full’a atıf yapılıyor.

TABGİS Başkanı Ferruh Temel Zülfikar, “Yüzde 15 sınırını Full deldi. İzin verilen şeyi mevzuata uydurmak için değişiklik yapıldı” dedi. ADER Başkan Yardımcısı Cemil Direkçi de “Düzenlemenin yapıldığı dönemde kendi işlettiği istasyonlar üzerinden sektörde faaliyet gösteren bir firma ( FULL) bahsi geçen sınırlamalardan etkilenmekteydi. Bu sınırlamayı hülle yoluyla deldiklerinden dolayı da haklarında şikayetler vardı. Aslında bu düzenleme bahsi geçen firmanın elini rahatlatmak amacıyla yapılmış izlenimi de vermekteydi. Geldiğimiz noktada adı geçen firma iflas ettiğinden sorun da kendiliğinden ortadan kalkmış gibi görünüyor” dedi.

Dağıtımcının istasyon açması doğal

Petrol Sanayi Derneği (PETDER) yetkilileri, yüzde 15 sınırı için TABGİS’in açtığı davaya itirazda bulunmadıklarını söyledi. Yetkililer şöyle dedi: “Akaryakıt istasyonlarının büyük bir bölümü bayiler tarafından işletiliyor. Bu nedenle bu konuda (yüzde 15 sınırı) çok radikal bir değişiklik olacağını düşünmüyoruz. Elbette ki serbest pazar gerekleri doğrultusunda dağıtım şirketlerinin kendi akaryakıt istasyonunu işletmesi de doğaldır.”

“Götürü teminat kalktı, 16 şirket inceleniyor”