Elektrik dağıtım ihalelerine kur önlemi geliyor, ödemeler taksitle de olabilecek

İbrahim EKİNCİ

İSTANBUL - Elektrik dağıtım özelleştirmelerinde işin yarısı geride kaldı. 10 bölgenin (Başkent, Meram, Sakarya, Osmangazi, Uludağ, Çoruh, Çamlıbel,Fırat, Trakya, Menderes, Göksu ve Yeşilırmak) devri tamamlandı. Kalan 8 bölgeden ihalesi kesin iptal edilen 3 bölge için (Akdeniz, Boğaziçi ve Gediz) ihaleye çıkılıyor. Biri için (Aras) Danıştay kararı bekleniyor. Kalan 4’ü için ikinci ve üçüncü sıra alıcılara devir çalışmaları devam ediyor.

Bunlardan ihalesi iptal edilen olursa, onlar da ihaleye çıkacak. Bilindiği gibi ikisi hariç bütün dağıtım bölgeleri için ihale yapılmıştı. Fakat, alıcılar 300 milyon dolar civarında teminat yakarak bu bölgeleri devralmaktan vazgeçtiler. Vazgeçtiler derken, bu devirlerinin yapılamamasının en önemli nedeni olarak; “rakamlar uçtu, ihalelerde çok büyük taahhütler altına girildi, rakamlar fizibilite ölçülerini aşınca finansman bulunamadı, ÖİB’ye ödeme şartları zordu” deniliyor. Bazı bölgeler için kayıp kaçak oranı tartışması olduğu da biliniyor. Alıcı şirketler, ihalesini kazandıkları dağıtım bölgeleri için verilen kayıp kaçak oranlarının, gerçekte olduğundan daha düşük gösterildiği gerekçesiyle itiraz ettiler. Örneğin Dicle bölgesinde bu durum devir sürecini tıkadı.

Teklifler kasımda alınıyor

Elde kalan dağıtım bölgeleri için ikinci  ihale maratonu için geri sayım dönemindeyiz.Akdeniz Dağıtım Bölgesi için bu ayın 21’inde ön yeterlilik başvuruları alındı. Böylece ikinci ihale süreci fiilen başladı.

Boğaziçi için tarih 28 Eylül. Arkasından Gediz gelecek. Bu bölge için önyeterlilik başvurularında son gün 5 Ekim! Bu üç bölge için önyeterlilik alan firmaların son teklif verme tarihleri de 6, 13 ve 20 Kasım olarak belirlendi. Daha önce ihalesi yapıldığı halde devri gerçekleşmeyen bölgeler için ÖİB bazı değerlendirmeler yaptı. Sürecin nerelerde tıkandığını araştırdı ve bazı yeni kolaylıklar getirdi. Finansman kaynağı bakımından büyük önem taşıyan ABD ve Avrupa ekonomisinin durumu sıkıntılı. Para bulmak eskisinden çok daha zor. ÖİB Başkanı Ahmet Aksu da bir değerlendirmesinde, global krizin en dramatik sonuçlarından birinin likidite bağımlılığı ile satınalma finanslarının zorlanması ve maliyetlerin önemli ölçüde artması olduğuna işaret ederek, “Bu da dağıtım özelleştirmelerinde öngörülmeyen gecikmelere ve bazı sorunlara neden oldu” demişti. Enerji Bakanı Taner Yıldız da bir açıklamasında yeni ihalelerde şirketlere çağrı
yaparak “Arkasında duracağınız teklifi verin” diyerek, ihale yarışı içinde ödenemeyecek rakamların altına girilmemesi konusunda uyardı.

Teminat kuralı değişti

Eski uygulamada, ihale için dış kaynak bulan şirketlerin, bu kaynağın temini ile ilgili takvimlerinde, ellerinde olmayan şaşmalar oluyordu. Kreditör kuruluşlar uzatınca, kredi zamanında gelemiyordu. ÖİB böyle durumlarda makul bir süre veriyor, ek timanat isteyebiliyordu. Ek teminat uygulaması yeni dönemde de olacak. ÖİB, son ihale duyurularına, ilk ihale duyurularında yer almayan bir ibare ekleyerek bu konuyu netleştirdi. Yeni ihale ilanlarının 5’inci maddesinin sonuna, “İdare tarafından hisse satış sözleşmesi imzalanmak üzere davet edilecek teklif sahibinin İdare tarafından belirlenecek süre içerisinde her bir şirket için geçici teminat tutarı kadar ek geçici teminat vermesi gerekmektedir” ibaresi eklendi. ÖİB yetkilileri DÜNYA’ya yaptıkları açıklamada da “Söz konusu ihalelerde hisse satışına ilişkin Özelleştirme Yüksek Kurulu kararının ardından, İdare tarafından Hisse Satış Sözleşmesi imzalamak üzere davet edilecek teklif sahibinin İdare tarafından belirlenecek süre içerisinde her bir şirket için belirlenen geçici teminat tutarı kadar ek geçici teminat vermesi gerekmektedir” dedi.

Bu açıklamadan, ihaleyi kazanan şirketin ‘gecikmesi’ ve ‘ek süre istemesi’ şartı yok. Buna göre ÖYK devir onayı verdiğinde, ÖİB şirketi hisse devri için çağıracak. Şirket, bu çağrı ile birlikte ÖİB’nin belirlediği süre içinde ihale duyurusundaki geçici teminat miktarı kadar ek geçici teminat verecek.

Geçici teminatlar artırıldı

Geçici teminatlar artırıldı

Ek geçici teminat koşulunun, geçici teminatların artırılmasındaki amaca paralel olarak, finansman gücü tartışmalı şirketleri ihalelerden uzak tutmak için getirildiği değerlendiriliyor. Geçici teminatların önceki ihaledeki miktara göre yüzde 50 artırılması da aynı amaçla yapıldı. Akdeniz bölgesi için önceki ihalede geçici teminat 10 milyon dolardı, 15 oldu. Boğaziçi için 20 milyon dolardı, bu ihalede 30 milyon dolar oldu. Gediz’de geçici teminat 15 milyon dolardı, yeni ihalede 23 milyon dolar oldu. Artırma, kolay caymalara karşı bir tedbir olarak öngörüldü.

Yöntemde iki önemli değişiklik

ÖİB, yeni ihale süreci öncesinde ödemelerle ilgili iki önemli değişiklik yaptı. İdare’nin DÜNYA’ya açıklamasında çerçeve şöyle çizildi: “Yeni ihalelerde devir süreçlerini kısaltmak, yatırımcıların taahhütlerini yerine getirmelerini, finansman ve ödeme kolaylığı sağlamak amacıyla bazı yeni düzenlemeler yapıldı. Yeni ihalelerde peşin ve vadeli ödeme alternatifleri yanında, vadeli ödeme seçeneğinde ihale bedelinin ABD Doları olarak ödenmesi ya da Hisse Satış Sözleşmesi tarihi itibariyle kurun sabitlenerek vadeli ödemelerin TL olarak yapılabilmesi olanağı da getirildi.”

Kurun sabitlenmesi önemli bir olanak. İhaleler dolar cinsinden yapıldığı için ihale tarihi ile ödeme tarihi arasında geçen birkaç ayda, kur oynayabiliyor, yukarı gitmesi halinde TL cinsinden ciddi fark yaratabiliyordu. Daha önce böyle sıkıntılar yaşandı. Bir ihalede yüzde 30’un üzerinde maliyet farkı çıktı. Şimdi alıcı “TL ödeyeceğim” derse, ihale günü kurundan hesap yapılacak. Diğer önemli değişiklik, ödemelerle ilgili. Sözleşme sırasında yüzde 30 peşinat alınacak. Kalan kısım yılda bir taksit olmak üzere 4 taksite bölünecek. Önceki ihalelerde peşin ödeme şartı vardı. Yeni ihalelerde bu koşul esnetilmiş oldu.

Kayıp kaçak oranı tartışması

Kayıp kaçak oranı tartışması

Şirketler ihale öncesi kayıp kaçak oranı için EPDK’nın verdiği rakamları baz alıyorlar. Fiyat teklifleri de o oranlara göre hazırlanıyor. Ancak rivayet o ki, şirketler kendi ölçümlerinde daha yüksek rakamlar buluyor, fiyatlar pahalı düşebiliyor. Bu nedenle bazı bölgelerde şirketler devralmaktan vazgeçti. Yanlış bilgi gerekçesiyle teminatlarının yakılmasına dava açtı. Yeni ihale süreci başlarken, EPDK’nın bu konuda bir revizyona gidip gitmediği, ihaleye çıkılan bölgelerde kayıp kaçak oranlarının önceki ihaleden farklılaşıp farklılaşmadığı henüz belirsiz. ÖİB yetkilileri, “Tarifelerdeki kayıp kaçak hedefleri EPDK tarafından yapılan değerlendirmeler sonucu belirlenmektedir” açıklaması yaptı. Açıklamada EPDK kaynaklı bir değişiklik bilgisi yok. İhale sürecinde geri sayım başlamışken, bütçeyle ilgili sıkıntılar nedeniyle hükümetin ihalelerden sonuç alma tarafında duracak. Bu da herhalde işleri kolaylaştıracaktır.