İSTAC'ın yolu açıldı, 'bölgesel merkez' için fırsat doğdu

İbrahim EKİNCİ

İstanbul Tahkim Merkezi’nin (İSTAC) asıl hedefi, kuşkusuz dünya ölçeğinde önemli bir merkeze dönüşmek… Bunun için 'ilk adım' yurt içinde önemli bir merkez haline gelmekse, 'ikinci adım' da bölgesel merkez olmak… Bu konuda önemli bir fırsat penceresi de açılmış durumda. Birincisi, bölgedeki en büyük rakiplerden Dubai Tahkimi’nin kan kaybettiği söylenebilir. İSTAC Tahkim Divanı Başkanı Prof. Dr. Ziya Akıncı’nın anlatımına göre, Dubai’de tahkim davalarında 'yanlış karara 15 yıl ceza' getirilmiş. Akıncı, “Bu karar sonrası hakemler vazife kabul etmiyor. Bilirkişi ofisleri bir gecede kapandı. Bu bize uluslararası tahkimde önemli bir gelişme imkanı sunacak” dedi.

İkinci gelişme imkanı İran’la ilgili. İranlılar uyuşmazlıklarda Batı’ya gidemiyorlar, Batılılar da İran’a gidemiyor. İstanbul en önemli çözüm merkezi olarak öne çıkıyor.

Üçüncü önemli gelişme KEİ ülkelerinde kara lojistik uyuşmazlıklarında İSTAC’ın tahkim merkezi olarak kabul edilmesi… Prof. Dr. Akıncı, “Kara taşımacılığı ile ilgili sorunlarda İSTAC’ı tahkim yeri olarak yazacaklar. Protokol imzaladık” dedi. Bu demektir ki; Türkiye dışında Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan, Moldova, Rusya, Ukrayna, Bulgaristan, Romanya, Arnavutluk, Sırbistan ve Yunanistan’ı kapsayan KEİ bölgesinde önemli bir gelişme alanı açılıyor.

Bölgede tanıtım çalışması yapılıyor

Tanıtım çalışmaları da yapılıyor. İşin bir tarafı da bu. “Katar davet etti, gidip anlattık” diyen Prof. Dr. Akıncı, hedef pazarlar arasında İran, Katar, Mısır, Azerbaycan, Ürdün ve Lübnan gibi bölge ülkelerini saydı.

İSTAC’ın uluslararası güvenilirliğini artıracak bir başka faktör de uluslararası tahkim divanının yapısı… Kendisi de Milletlerarası Tahkim Divanı (ICC) üyesi olan Prof. Dr. Akıncı, divanda dünyada tanınan, prestijli isimlerin yer almasının önemine dikkat çekti. İSTAC Milletlerarası Tahkim Divanı'nda La Haye Daimi Tahkim Mahkemesi, Amerikan Tahkim Merkezi Yönetim Kurulu ve Singapur Uluslararası Tahkim Divanı üyesi Profesör Jan Paulsson; daha önce ICSID Hakem Paneli ve Spor Uyuşmazlık Mahkemesi de (CAS) dâhil saygın tahkim kurumlarında görev yapan Hamid Gharavi; Belçika ve ve Eski Londra Tahkim Merkezi Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Bernard Hanotiau gibi dünya çapında üne sahip prestijli yabancı hukukçular da yer alıyor.

İhale işi bizi 30 sene ileri taşıdı

Kamu ihalelerinin kapsama alınması da merkezin iş alanını büyüttü. İSTAC Başkanı Prof. Dr. Ziya Akıncı, şöyle anlattı:

“İhalelerin görev alanımıza alınması bizi 30 sene ileri götürdü. İçerde bu merkez benimsenirse, büyük fırsattır. Değerlendirebilirsek Dubai’yi çok geçeriz. Kamu İhale Kanunu değişikliğinden dolayı önemli davalar gelecektir. İhaleye fesat karıştırmak gibi konular Danıştay’ın konusudur. Ancak sözleşmeye aykırılıklarda biz devreye gireceğiz. Tahkim konularında hububat işi çok önemlidir. TMO’ya gittik. Bizi yazacaklar. En fazla uyuşmazlık satın alma sözleşmelerinde oluyor. Taahhüt işlerinde uyuşmazlık ihtimali yüksektir. Kamu ihalelerinin kapsama alınması özellikle bu sektör için önemli. Dış müteahhitlik işlerinde de aynı durum geçerli. Bilhassa devletle iş yapılan yerler. Dışarda iş alan alt müteahhitler uyuşmazlıkları kapsayacak şekilde bizi tahkim olarak gösterebilir.”

Zaman kazanma taktiğine önlem

Tahkim adalet dağıtan bir kurum ve geç gelen adalet de adalet olamıyor. Gecikmeden yararlanma girişimlerine karşı önlem aldıklarını anlatan Akıncı, “Zaman kazanma taktiği olduğunda, bahanelerle taraflardan biri gelmediğinde, ‘hayır, duruşma koyduk. Vize sorunu filan bizi ilgilendirmiyor, gelin’ diyoruz. Seri veya acil tahkim uygulamalarımız var. Etkin ve hızlı bir çözüm sunmazsanız haksız taraf avantajlı hale gelir” dedi.

Toplamda 1 milyar liralık dava aldı

Yaklaşık 2 yıldır fiilen uyuşmazlık çözümüne başlayan İSTAC’ın elindeki dava sayısı 14. Şimdi 15’incisi geliyor. Şimdiye kadar 1 milyar liralık uyuşmazlık konusuna bakıldığını belirten Başkan Prof. Dr. Akıncı, “Kısa zamanda tahmin edilemeyecek kadar önemli bir yere geldik. İçerde de kullanımı artırırsak çok önemli bir merkez olacak. Getirisi zaten para değil. Hukuk güvenliği… Bunun ülkeye katkısı büyük. İSTAC’ta uyuşmazlıklar ortalama 6 ayda çözüme ulaştırılıyor. Seri tahkimde süre 3 ay. İhtiyati tedbir gerektiren konularda acil tahkim uygulanıyor. Bu süreler çok önemli çünkü yıllarca bitmeyen davalar haklı tarafları mağdur ediyor. Bu nedenle firmalarımızın İSTAC’ın yetkili olduğu şartını sözleşmelerine koymaları lazım. Tahkim milletlerarası bir iştir ve çok pahalıdır algısının kırılması lazım. Aslında daha hesaplı bir iştir ve içerde daha fazla kullanılması lazım. Ücret mahkemelerle kıyaslanmayacak kadar ucuz. Orta ve büyük çaplı davalarda 10’da 1’den azdır” dedi.

TOBB’un internet sitesinde tahkim davalarının dökümü, taraf şirketlerle ilgili bilgiler bir dönem görülebiliyordu. İstanbul Tahkim Merkezi (İSTAC), başından beri davaların tarafları, dava konusu ile ilgili bilgi paylaşmıyor. Bunu 'mahremiyet' kapsamında görüyor. İSTAC Başkanı Prof. Dr. Ziya Akıncı, “Patent uyuşmazlığı diyelim, mahremiyet tazminattan daha önemli olabilir. Şirket birleşmelerinden kaynaklanan sorunlar olur. Alıcı şirketi verdin ama müşterileri vermedin, diyebilir. Müteahhitsiniz, hakedişinizi alamıyorsunuz. Bunu açıklamak, şirketin mali geleceği hakkında yanlış algılara, söylentilere yolaçabilir. Uluslararası standartta hizmet veriyoruz” dedi.