Olumlu küresel etkiler

Dünya ekonomisinde mevcut durum pek iç açıcı sayılmaz. Büyüme yavaşlıyor. Gelişmiş ülkelerde bir türlü canlanmayan harcama-talep dinamiği fiyat artışlarını olabilecek en alt düzeye çekmiş durumda. Bir kısmında durgunluk- resesyon tehdidi üretiyor bu. Bir süredir devam eden bol para- düşük faiz rejimi bu yetersizliğe çare olurken bu rejimin ana aktörü olan FED’in politikasını ters yöne çevirmeye başlaması ile bir çok ülke için bu imkanın da ortadan kalkacağı anlaşılıyor. Küresel para rejiminin değişiyor olmasının büyüme zafiyetini pekiştirdiği düşünülüyor. Bu süreçten en fazla gelişmekte olan ekonomilerin etkileneceği görülüyor. Büyümeleri daha da yavaşlayacak. Ancak bu ülkelerin çoğunda fiyat artışları görece hızlı. Görece canlı olan enfl asyon her hangi bir genişlemeci politika uygulaması ile büyümeyi kışkırtıp, hızlandırmayı engelliyor. Bu durumda işsizlik yüksek düzeyini koruyor. Bütün bunlar küresel ölçekte yapısal yeniden dengelenme dinamiğini zayıflatıyor. Küresel görünüm kabaca böyle. Bu da pek olumlu sayılmaz tabii. Biz küresel etkileşime açığız. Bu süreçten ciddi ölçüde etkileniyoruz. Üstelik bizim kendi kırılganlıklarımız var. Küresel ölçekte ortaya çıkan gerilmeler kırılganlıklarımızı su üstüne çıkartıyor. Son günlerde böyle bir gerilmenin olumsuz sonuçlarını yaşadık. Küresel para rejiminin beklenenden önce değişeceği algısı, büyüme zafiyetini daha da güçlendireceği endişesi ile ciddi bir korku yarattı. Finansal fiyatlarda yukarı yönlü oynaşma daha da arttı. Bu kuşkusuz iyi bir resim değil. Son günlerde ortaya çıkan bazı gelişmeler bu resmi değiştirme kapasitesi taşıyor. Önümüzdeki dönemde küresel etki dinamiğinin daha olumlu bir karakter kazanması mümkün gibi görünüyor. 
Bu etkilerden birisi geçtiğimiz günlere damgasını vuran büyüme korkusunu önemli ölçüde telafi eden bir açıklama. Söz konusu korkunun küresel piyasalarda yarattığı tepkilerden etkilenen ABD (FED) yetkililerinin para rejiminin yavaş ve yumuşak biçimde değiştirileceğini açıklaması ortamdaki gerginliği azalttı. Parasal sıkılaştırmanın ve faizlerin yükselmesinin 2015 yılının da ötesine geçebileceği beklentisi üreten bu gelişme ciddi bir rahatlama yarattı. Rejim değişikliği noktasının ileriye doğru uzatılması bol para ile büyüme alışkanlığındaki ülkelere, geçici de olsa, bir nefes alma olanağı verdi. Ortalık sakinleşti. Finansal piyasalar sakinleşti, fiyatlardaki oynaklık azaldı. 

Petrol fiyatlarında ortaya çıkan kayda değer gerilemeler rahatlama yaratan ikinci gelişme oldu. Uluslararası para rejimindeki değişmenin beklenenden daha yavaş ve zamana yayılmış biçimde yapılacağının ima edilmesi nasıl olumlu bir etki yarattıysa petrol fiyatlarında ısrarlı ve kararlı olacağı izlenimi veren düşmeler de benzer bir etkileşim yarattı. Bu etkileşimin bütün ülkelerde aynı olacağını düşünmek zor. 

Petrol fiyatının gerilemesi kimi ülkelerde ciddi rahatlamalar yaratacaktır. Petrol ihraç eden görece az sayıda ülkenin üzerindeki etkinin ise olumsuz olacağı açık. Petrol fiyatlarındaki gerilemenin yaratacağı muhtemel olumlu etkilerden birisi dış ödemeler sistemindeki önemli bir gerilim noktasını kısmen gevşetmesidir. Yüksek petrol fiyatlarının özellikle petrol ithal eden ülkelerde dış açığa ve ciddi boyutlu borçlanmalara neden olduğu biliniyor. Örneğin biz böyle bir ülkeyiz. Petrol ve türevlerinin ithalatı dış ödemelerimizde her yıl büyük boyutlu cari açık verilmesine neden oluyor. Petrol fiyatındaki düşme söz konusu açığın boyutunu daraltarak dış ödeme ve borçlanmada önemli bir rahatlama yaratacaktır. Petrol fiyatlarının düşmesinin enflasyon baskılarını azaltıcı etkisini de olumlu bir etki olarak kaydetmek gerekir. Petrolün genel bir girdi niteliğinde olması nedeniyle bu ürünün fiyatındaki düşme hemen bütün maliyetleri olumlu etkileyerek enflasyonda aşağı yönlü baskı yaratır. Özellikle bizim gibi düşük büyüme hızında yüksek enflasyon baskısı yaşayan ülkeler için bu etki çok olumlu sonuçlar yaratacaktır. Büyüme ve enflasyon faiz oranları üzerinde de olumlu etki yaratır. Üzerindeki enflasyon baskısın azalmış olan para otoriteleri faizleri ek bir parasal sıkılaştırma yapmadan faiz oranlarını düşürme imkanına sahip olurlar. Bu hem mali piyasaları rahatlatır hem de büyüme sürecine önemli bir destek sağlar. Küresel koşulların güncel görünümü pek olumlu sayılmaz. Ama ufuktaki sinyaller bu olumsuzlukların giderilebileceğine, en azından bu günkü olumsuz resmin gelecek yıla taşınmasının önlenebileceğine işaret ediyor.